Hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklar genel olarak “zoonozlar” yahut “zoonotik hastalıklar” olarak tanımlanırlar.
ZOONOZ HASTALIK NEDİR?
Zoonotik hastalıklara bakteri, virüs, parazit, mantar vs. üzere birçok mikroorganizma sebep olmaktadır. İnsanlarda görülen enfeksiyon hastalıkların %60’ını oluşturan 200’den fazla zoonotik hastalık bulunmaktadır. Son 30 yılda yeni ortaya çıkan enfeksiyonların %75’i zoonotik karakterlidir.
Zoonotik hastalıklarla çabada en değerli konu hayvanlarda hastalığı yok etmektir. Zoonozlar bir taraftan hayvan sıhhatini etkileyerek ekonomik kayıplara neden olmakta, öteki taraftan insanlara bulaşarak halk sıhhatini etkilemektedir.
ZOONOZ HASTALIKLAR NASIL BULAŞIR?
Ülkemizde yaşayan insanlarımızın kıymetli bir kısmı, meslekleri gereği, yaşadıkları yerlerin coğrafik pozisyonu yahut kültürel özelliklerine nazaran değişik aralıklarla hayvanlarla yahut hayvansal eserlerle yakın temasta bulunurlar. İster kentte, ister kırsal alanda yaşasın; çiftliklerde, meskenlerde, sportif yahut cümbüş gayeli alanlarda (avcılık, binicilik, tabiat yürüyüşü, kamping gibi) yahut mesleksel olarak (veteriner, hayvan bakıcısı, çiftçi gibi) insanların evcil yahut yabani hayvanlar ile bir halde teması olmaktadır. Kentsel hayatta konutta beslenen pet hayvanlar ve kırsal kesimde ziraî alanda da büyükbaş, küçükbaş hayvanlar ve kümes hayvanları ile beşerler iç¸ içe yaşamaktadır. Hayvansal besinlerin elde edilmesi, hazırlanması, paketlenmesi, depolanması ve dağıtımına kadar insan ögesi ön plandadır. Süt ve süt eserleri, et ve et eserleri üzere besinler ömrümüzün vazgeçilmez kaynaklarıdır. İnançlı kaynaklardan elde edilmeyen hayvansal besin ve öteki eserler (deri, yün, yapağı gibi) çeşitli hastalık etkenlerini taşıyarak halk sıhhati bakımından kıymetli riskler oluşturabilmektedirler.
Zoonotik özellik taşıyan hastalıkların insanlara bulaşması;
a. Hasta hayvana temas,
b. Hasta hayvandan elde edilen besinlerin tüketimi,
c. Hayvanın salgılarına, kanlarına yahut başka çıkartılarına dokunma,
d. Deri, kürkleri yahut deriden yapılan eşyalara direkt yahut dolaylı temas,
e. Kene, sivrisinek vb. aracılığıyla olmaktadır.
Artan nüfus, ülkeler yahut kıtalar ortası seyahatler, tabiat turizmi, yabanıl hayat ile yakın temas, hayvan hareketliliği, iklim değişikliği üzere faktörler zoonozların görülme sıklığının artışında ve hastalıkların yayılmasında değerli faktörlerdir. Ayrıyeten küresel ticaret ve turizm de yeni zoonotik patojenlerin ortaya çıkması ve yayılmasında değerli rol oynamaktadır. Bilim dünyasında yaygın olarak kabul gören ortak anlayış, gelecekte zoonozların, insan ve hayvan sıhhatinde ehemmiyetini muhafazaya devam edeceği ve yeni zoonozların ortaya çıkacağı istikametindedir.
Bu hastalıkların önlenmesi ve denetimi konusunda ülke çapında; insan ve hayvan sıhhat uzmanlarının, ilgili kuruluşların, etraf çalışanlarının ve bilim insanlarının daima birlikte çalışması son derece değerlidir. Tüm dünyayı etkileyen ve bir zoonotik hastalık olan Covid-19 pandemisinde, Tek Sıhhat (insan, hayvan ve etraf sıhhatinin bir ortada ele alınması) yaklaşımının ehemmiyeti daha düzgün anlaşılmıştır.
ZOONOZ HASTALIKLAR NELERDİR?
Ülkemiz için değerli halk sıhhati sorunu olan zoonotik hastalıklar bruselloz, şarbon, kuduz, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, tularemi, kistik ekinokokkoz hastalıkları olarak sıralanabilir.
DÜNYA ZOONOZ GÜNÜ NASIL ORTAYA ÇIKTI?
Dünya Zoonoz Günü, Louis Pasteur tarafından kuduz aşısının muvaffakiyet ile kullanıldığı 6 Temmuz 1885 tarihi dikkate alınarak her yıl 6 Temmuz’da anılıyor ve kutlanıyor.
