Şiir denilince Türkiye’de birinci akla gelen isimlerden olan Turgut Uyar aramızdan ayrılışının 34. yılında unutulmadı.
TURGUT UYAR KİMDİR?
Turgut Uyar, 4 Ağustos 1927’de Ankara’da, Fatma ve Hayri çiftinin çocuğu olarak dünyaya geldi. Altı kardeşten beşincisi olan çocuklarına Ahmet Turgut ismini verdiler.
Babası 1931 yılında emekli olunca Ankara’dan İstanbul’a taşındılar. Edirnekapı’daki Hırka-i Şerif İlkokulu’nda okula başladı. Lakin ilköğretimi 5 okul değiştirerek bitirebildi. Daha sonra Konya’daki askeri okulda eğitim hayatına devam etti.
Sonrasında Bursa Işıklar Askeri Lisesi’ni bitirdi. Ahmet Turgut Uyar, Askeri Memurlar Okulu’ndan mezun olarak eğitim hayatını bitirdi.
ŞİİRE NASIL BAŞLADI?
Çocukluğundan itibaren sanatla ilgilenen Turgut Uyar en çok şiire ilgi duyuyordu. Uyar şiir yazma hissinin birinci nasıl oluştuğunu şöyle anlatıyor:
“Daha ilkokulda vezin ve kafiyeden haberim olmadığı çağlarda manzumeler yazardım. Sonra ortaokul ve lise devresinde uzunluğuna yazdım. Günde üç beş şiir, haftada on beş, günde bir roman yazıyordum. Ancak ne şiirler ve romanlar. Liseyi bitireceğim yıl, Hayyam, Nedim, Yahya Kemal, Tevfik Fikret, Hamit ve Haşim kıskıvrak tutmuşlardı. Taklit ettiğimi bile bile onlara özenerek, bildiğim ve becerdiğim kadar terkipli filan gazeller mazeller yazardım. Hatta Makbere Mezar ismiyle bir nazire bile yazmıştım.”
TOMRİS UYAR İLE EVLENDİ
18 yaşında baba olan Uyar birinci eşinden olan 3 çocuğunu memurluk yaptığı yerlerde büyüttü. 1958’de askerlikten ayrılarak Türkiye Selüloz ve Kağıt Endüstrisi’nin Ankara şubesinde çalışmaya başladı. 1966 yılında eşinden ayrılıp İstanbul’a yerleştiğinde o devir Cemal Süreya ile bağlantısı bitme evresinde olan Tomris Uyar ile şiir üzerine mektuplaşmaya başladılar. Bu mektuplaşmalar 1969’da evlilikle sonuçlandı. Tomris Uyar ile evliliklerinden bir erkek çocukları (Hayri Turgut Uyar) oldu.
MEMUR TURGUT UYAR
Askeri memur olarak birçok kurumda vazife alan Turgut Uyar, devam eden yıllarda bu misyonundan istifa etti. SEKA’nın Ankara şubesinde vazifeye başlayan ünlü şair 1967’de emekli olana kadar da misyonunu sürdürdü. Sonra da İstanbul’a taşındı.
TURGUT UYAR ŞİİRLERİ
İkinci Yeni akımının öncüleri ortasında sayılan Uyar’ın birinci şiiri 1947’de Yenigün mecmuasında yayımlanmıştır. Hece ölçüsüyle yazdığı ve toplumsal mevzuları işleyen birinci iki kitabı Arz-ı Hal (1949) ve Türkiyem (1952) ‘den sonra, Dünyanın En Hoş Arabistanı (1959) ‘yla bireyin iç dünyasına ve birey-toplum ilgisine yönelmiştir. Tütünler Islak (1962) ve Her Pazartesi (1968) ‘de de koruduğu bu çizgi yerini Divan (1970) ile klâsik şiirin kalıplarına, Toplandılar (1974) ve Kayayı Delen İncir (1982) ile kelam konusu devirde yaşanan sınıfsal uğraşın yansımalarına bırakmıştır.
Aşk, ayrılık, vefat temlerini, etraftan aldığı izlenimleri işleyen şiirler yazmıştır. 1950’den sonra İkinci Yeni akımının en önemli isimlerinden olmuştur. Gerek öz gerekse biçim bakımından daima değişen, halk şiirinden divan şiirine geniş bir kültür birikimini değerlendirirken kendisi olabilen bir şiiri geliştirmiştir.
TURGAT UYAR’IN ESERLERİ
Şiir
Arz-ı Hal (1949)
Türkiyem (1952-1963)
Dünyanın En Hoş Arabistanı (1959)
Tütünler Islak (1962)
Her Pazartesi (1968)
Divan (1970)
Toplandılar (1974)
Toplu Şiirler (1981, birinci dört kitaptaki şiirleri)
Kayayı Delen İncir (1982)
Dün Yok mu (1984)
Büyük Saat (Son yazdıklarıyla birlikte bütün şiirleri 1984)
İnceleme
Bir Şiirden (1984)
Ödülleri
1963 Yeditepe Şiir Armağanı Tütünler Islak ile
1975 Türk Lisan Kurumu Çeviri Mükafatı Lucretius’tan Kainatın Yapısı çevirisi ile (Tomris Uyar’la birlikte)
1981 Behçet Necatigil Şiir Mükafatı Kayayı Delen İncir ile
1984 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Mükafatı Büyük Saat ile
