Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Avrupa’nın enerji arz güvenliği ile ilgili endişelerinin giderilmesi için teknik altyapının hazırlanması halinde Türkiye’nin Bulgaristan’a yapılacak gaz transferini 3,5 milyar metreküpten 7 milyar metreküpe kadar çıkarabileceğini, 25-30 milyar metreküplük LNG işleme kapasitesinden de Avrupa ülkelerini yararlandırabileceğini söyledi.
Bakan Bayraktar, Sinop’ta yapılacak ikinci nükleer santral için Rusya’nın, Trakya’da planlanan nükleer santral için de Çin’in avantaj sahibi olduğunu belirtti.
Alparslan Bayraktar, Bloomberg’le gerçekleştirdiği mülakatta Avrupa’nın karşı karşıya olduğu gaz krizinde Türkiye’nin rolünden Sinop ve Trakya nükleer santral projelerine; Irak-Ceyhan petrol boru hattındaki mevcut durumdan Rusya’nın Türkiye’ye doğalgazda sağladığı indirimin geleceği ve Körfez’den beklenen somut enerji yatırımlarına kadar bir dizi soruyu yanıtladı.
‘Akış 10 milyar metreküpe kadar çıkabilir’
Rusya-Ukrayna-Avrupa boru hattının transit anlaşması bu yıl sona eriyor. Avrupa’da son zamanlarda çözüm formülü olarak Türkiye’nin Azerbaycan’dan aldığı gazı Avrupa’ya satması, ortaya çıkan boşluğu da Rusya’dan gaz alarak doldurması gibi formüller konuşuluyor.
Bu formülleri “kapasite ve piyasa bilgisinden habersiz yorumlar” olarak değerlendiren Bakan Bayraktar, Kuzey Akım’ın bugün için çalışmadığını, Ukrayna üzerinden geçen transitin süresinin uzatılmayacağının da açıklandığını anımsattı. TANAP ve TAP’ta standart akışın devam ettiğini anlatan Bayraktar, Türkiye’den Bulgaristan’a 3,5 milyar metreküplük akışın ilk etapta 7 milyar ve daha sonra 10 milyar metreküpe kadar ulaşabileceğini anlattı.
Bayraktar, “Türkiye Avrupa’ya gaz tedariğini artırdı, daha da artırabilir. İhtiyacımız olan şey şu; Türkiye-Bulgaristan enterkonneksiyon kapasitesinin Bulgar tarafında artması lazım. Şu anda da bununla ilgili bir çalışmamız var. Yani o kapasitenin yani 3,5 milyarın, 7,5 milyara çıkması hatta belki 10 milyar metreküpe çıkmasıyla ilgili bir çalışmamız var.” diye konuştu. Bakan Bayraktar bu konuda Türkiye’nin SOCAR ve Azerbaycan’la bir çözüm üretebileceğini de sözlerine ekledi.
Türkiye’nin son yıllarda yaptığı LNG işleme gemileri FSRU yatırımlarına değinen Bayraktar, “Biz şu anda en az 25-30 milyar metreküp LNG rahatlıkla alabilecek durumdayız” dedi ve Avrupa’nın kendi aldığı LNG’yi Türkiye’nin imkanlarıyla işleyebileceğini ya da doğrudan Türkiye’nin alım gücünden yararlanabileceğini de söyledi.
Avrupa’nın arz güvenliği konusunda rahatlaması için Türkiye ile ve Azerbaycan’la uzun vadeli taahhütler üzerinden hareket etmesi gerektiğinin altını çizen Bayraktar, “Üretici olan Azerbaycan’a, Türkiye gibi bu kadar altyapı yatırımı sağlamış bir ülkeye diyeceksin ki ‘Benim ihtiyacım bu. Benim her yıl 10 milyar metreküp ilave gaza ihtiyacım var.’ Azerbaycan da diyecek ki ‘Ben Hazar’da şu kadar gazı şu kadar sürede üretirim, bunun için bu kadar yatırıma ihtiyacım var. Senden de şu garantiyi almam lazım 10 yıl, 15 yıl…’ Bir şey vermen lazım.” dedi.
Türkmen gazı swapla gelecek
Türkiye yakın geçmişte Türkmenistan ve İran’la doğalgaz işbirliği konusunda anlaşmalar imzaladı. Bu anlaşmaların süreçte gaz tedariği konusunda nasıl rol oynayacakları sorusunu da yanıtlayan Bayraktar, “Bu ay içerisinde Türkmenistan ziyareti planlıyorum. Ümit ediyorum orada bir netice alıp tarihimizde ilk kez belki Türkmen gazını Türkiye’ye ulaştırmış oluruz. Şu anda ilk etapta üzerinde durduğumuz swaplarla yani Türkmen gazının İran’a verilmesi, onun da bize ya İran sınırında ya da Azerbaycan-İran bağlantısı üzerinden teslim edilmesi.” dedi.
Bayraktar, ilk etapta 1,5-2 milyar metreküplük bir doğalgaz arzının söz konusu olabileceğini, bunun da aynı şekilde Avrupa’nın arz güvenliğinde rol oynayabileceğini anlattı.
‘Rusya’dan özel fiyatlar alıyoruz’
Rusya’nın Türkiye’ye doğalgazda indirim yapıp yapmadığı, yaptıysa bunun devam edip etmediği Türkiye enerji gündeminde sıkça konuşulan bir diğer konu. Bakan Bayraktar, doğalgaz alımlarının bazı formüller üzerinden hesaplandığını belirtti ve ekledi:
“Biz Gazprom ile yaklaşık 40 yıla yakındır çalışıyoruz. Elbette ki çok daha özel bir ilişkimiz var. Bu anlamda biz geçtiğimiz yıl biz yaz ve kış aylarında fiyat formülünden bağımsız, bazı özel fiyatlar alıyoruz. Bunlar zaman zaman olur. Piyasa şartları, tüketim miktarları, ithalat miktarlarına bağlı olarak zaman zaman satıcı, zaman zaman alıcı farklı önerilerde bulunabilir.”
Bayraktar, söz konusu indirimin bu kış da devam edip etmeyeceği sorusuna, “Geçen hafta özellikle Astana’daki görüşme bu anlamda çok olumlu ve çok müspetti. Sayın Putin’in yaklaşımı da gayet olumlu bu noktada. Biz de diyoruz ki, Türkiye’ye daha ucuz gaz alabilirsek biz daha büyük bir pazar imkanı sunabiliriz.” yanıtını verdi.
BOTAŞ’ın Rusya’ya borcu olduğu yönündeki tartışmalara da değinen Bayraktar, “Bizim kimseye borcumuz yok. Asla öyle bir şey söz konusu değil. BOTAŞ şunlar tarafından alınacak vs. öyle bir şey de yok. Çok net ifade edeyim.” dedi.
Irak’a su yatırımı karşılığı petrol
Irak-Ceyhan petrol boru hattı 6 Şubat 2023 depremi ve arkasından yaşanan sel sonrası Türkiye tarafından onarım gerekçesiyle kapatılmıştı. Türkiye’nin onarım çalışmalarının tamamlandığını duyurmasına rağmen hattan henüz bir akış gerçekleştirilmiyor.
Bakan Bayraktar, bu konuda da “Ben 2 Ekim’de Abu Dabi’de, 4 Ekim 2023 itibarıyla hattın hazır olduğunu duyurdum. Bugün tarih 11 Temmuz. Neredeyse 1 yıl oldu. Sorunun kimden kaynaklı olduğunu görüyorsunuz.” derken, Irak merkezi hükümetiyle Erbil’in süreçte anlaşma sağlayamadığına işaret etti.
Bayraktar, Türkiye’nin Irak’la önümüzdeki dönemde yeni bir proje başlatabileceğini belirtirken, “Irak’ta yapılacak özellikle sulama yatırımlarıyla alakalı bir süreç işliyor. Bu konuda biz Irak’a yardımcı olmaya gayret ediyoruz. Oradaki çalışmaların petrolle ödenmesi konusu şu anda gündemde” dedi.
Sinop’ta Rusya, Trakya’da Çin
Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçen hafta Astana’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmesi sonrasında ikinci nükleer santralin Rusya ile inşa edilmesi konusundaki görüşmelere değinmişti.
Nükleer konusunda Türkiye’nin 2050 yılına kadar 20 bin megavata ulaşma hedefine değinen Bayraktar, Rusya’nın Akkuyu’dan sonra Sinop’u yapma konusunda istekli olduğunu belirtti. Rosatom’un Sinop’la ilgili hazırlık süreci tamamlanana kadar Akkuyu’yu bitirip, buradan Sinop’a geçmek istediğini anlatan Bayraktar, “Önümüzdeki 2-3 yıl içerisinde lisanslama çalışmaları Sinop’ta bitecek. O ekip Akkuyu’dan yukarı gidecek. Dolayısıyla onların bu işe doğal istekli olmasının en temel noktası bu ve bu anlamda bana ve birçoklarına göre de öndeler” diye konuştu.
Bakan Bayraktar, yeni santrallerde Türkiye’nin teknoloji transferi ve yerlileştirme gibi hedeflerinin yanı sıra özel sektörle ya da kamu şirketleriyle ortak bir model de geliştirebileceğine işaret etti. Bayraktar Akkuyu’da inşaat planlarının büyük oranda hedefe uygun ilerlediğini söyledi.
Alparslan Bayraktar, Trakya’daki üçüncü nükleer projesi için de “Çin’le zaten çok geçmişten gelen bir görüşme sürecimiz var. Çin Devlet Başkanıyla Astana’da görüşmemizde gündem maddelerinden bir tanesi buydu. Onların da Trakya’da bugüne kadar sürdürdüğümüz bir müzakere süreci var.” dedi.
‘20 reaktör olabilir’
4 reaktörlük Akkuyu’nun yanı sıra Sinop ve İğneada’a 8’er reaktör kurulabilecek bir kapasite olduğunu belirten Bayraktar, “20 reaktörlük, yani 20-25 bin megavatlık bir kurulu güce böylece ulaşabiliriz. Bu takvim 2040’lı yılları bulabilir.” diye ekledi.
Türkiye nükleer santraller dışında küçük modüler reaktörler konusunda da ABD ile son dönemde yakın temasta. Bayraktar, bu ay sonunda ABD’li Westinghouse’un kendisini ziyarete geleceğini söyledi.
Türkiye, nadir elementler ve kritik minerallerle ilgili rezervleriyle de sık sık gündeme geliyor. Enerji Bakanı Bayraktar, Eskişehir Beylikova’daki sahanın dünyadaki en büyük ikinci saha olduğuna işaret etti. Bu konuda rezervin büyüklüğü kadar hangi elementlere odaklanılacağı ve hangi saflıkta işleneceği konularının önem taşıdığına değinen Bayraktar başta Çin olmak üzere Avustralya ve Güney Afrika ile de bu süreçte görüşmeler yaptıklarını söyledi. Bayraktar, “Açıkçası Çin bu alanda çok ileride. Yani bir anlamda doğal bir partner alternatifi olarak karşımıza çıkıyor.” diye ekledi.
Bloomberg’in geçtiğimiz hafta duyurduğu Çinli otomotiv üreticisi BYD’nin Türkiye’ye 1 milyar dolarlık yatırımından sonra Eskişehir’deki söz konusu alanda bir de batarya fabrikası kurulması gündemde. Bu konunun Sanayi Bakanlığı ile alakalı olduğunu söyleyen Bayraktar, “Burada BYD’nin de hem kendi kullanımı hem de Avrupa’daki araç imalatçıları için bir çalışması var mı ben bilmiyorum ama bunun isabetli olabileceğini düşünüyorum” dedi.
‘İlk somut Körfez yatırım yakında’
Türkiye yaklaşık 1 yıldır Körfez’den gelecek yatırımları konuşuyor. 50 milyar doları bulan projelerin 27 milyar dolardan fazlası ise enerji alanına odaklı. Ancak bugüne kadar somut bir yatırım gelmedi. Bayraktar ve hükümet yetkilileri bunun nedenini bugüne kadar projelerin yenilenebilir enerjiye odaklı ve uzun vadeli olmasına bağladı. Bayraktar “Türkiye’nin beklentileri ve istekleri karşı tarafla uyumlu olduğu zaman yakında anlaşmayı duyarsınız. Özellikle bir ülkeyle (somut aşamaya) geldik. Bu mülakattan sonra bir video konferansım var yenilenebilir enerji ile ilgili” değerlendirmesini yaptı.
Bayraktar, yenilenebilir enerjide de Çin’in önemli bir güç haline geldiğini anımsatırken, “Çinli şirketleri de bekliyoruz. Onlarla da görüşmelerimiz var. Rüzgar için var, güneş için var. Bize en uygun şartlarda elektriği getirecek, yerlileşme ile belli seviyeyi tutturan projeler gelirse bunlara biz sıcak bakıp bunları hükümetlerarası anlaşma yoluyla hayata geçirmek istiyoruz.” diye konuştu.
Exxon’la anlaşmamız uzun vadeli
Türkiye, mayıs ayınnda ABD’li Exxon’la LNG anlaşması imzaladı. Anlaşma çerçevesinde 10 yıl süreyle her yıl yaklaşık 2,5 milyon tona kadar LNG tedarik edecek. Bir taraftan ABD ile bu süreç işletilirken diğer taraftan Rusya ile enerji diyaloğunun sorun yaratıp yaratmayacağı sorusunu da yanıtlayan Bayraktar, şunları kaydetti:
“İşin hep siyasi perspektifinden bakıyorsunuz. İktisadi açısından baksanız şöyle bir resim görürsünüz; biz hem alternatif çeşitlendirmeye, esneklik kazanmaya çalışıyoruz. Amerika’da o kapasite artışını görünce bu ne demek? Fiyatların ucuzlama ihtimali var ama senin FSRU gemin yok. Dolayısıyla biz bu altyapıyı sağladık, kazandık. Dolayısıyla bu anlamda Türkiye’ye LNG satışında Amerika önemli pazar payına erişti. Türkiye’de elbette ki iyi, rekabetçi fiyatlar geldiği sürece biz bunu almak istiyoruz. Exxon anlaşmasının özelliği şu; bu anlaşma uzun dönemli bir anlaşma. Bu konuda. biz açıklamamızı inşallah yakında yaparız. Sadece Exxon’la değil, diğer şirketlerle de uzun dönemli LNG kontratlarındaki kararımızı önümüzdeki günlerde vermiş oluruz ve kamuoyu ile paylaşırız.”
