6 milyona yakın kamu çalışanı ve emeklisini ilgilendiren maaş artırımı Temmuz ayında gerçekleşecek. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın seçim öncesinde lisana getirdiği “En düşük memur maaşı 22 bin lirayı bulacak” vaadi nasıl gerçekleşecek, memur sendikalarının yeni hükümetten talepleri ne?
TÜİK datalarına nazaran Ocak-Mayıs devrini kapsaya beş aylık enflasyon %15,26 olarak gerçekleşti; memurlar ve memur emeklileri için %7,26’lık enflasyon farkı oluştu.
Toplu İş Mukavelesi kapsamında %6’lık artırım oranına enflasyon farkı da eklendiğinde; memur ve emeklilerin Temmuz ayında alacağı artırım oranı yüzde 13,26 oldu. Asıl artırım oranı, TÜİK’in Haziran ayında 6 aylık enflasyon sayısını açıklamasıyla katılaşacak.
Öte yandan 11 Mayıs’ta Cumhurbaşkanı Erdoğan, en düşük emekli maaşının 22 bin lirayı bulacağını ve bundan emekli maaşlarının da etkileneceğini söylemişti.
Erdoğan, “Kamu emekçilerinde olduğu üzere, en düşük maaşı yeniden 15 bin liraya çıkartarak, üzerine de enflasyon ve refah hissesi olarak emsal bir artış yapacağız. Böylelikle en düşük memur maaşı da 22 bin lirayı bulacak. Memur maaşlarındaki bu artışlar, otomatik olarak emekliliklerine de yansıyacak” dedi.
Bu açıklamanın akabinde periyodun Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım de en düşük memur maaşının “net 22 bin TL” olacağını söyledi.
Şu anda en düşük kamu çalışanı maaşı 11.800 TL civarında seyrediyor. Düzenleme ile en düşük memur maaşına evvel seyyanen artırım yapılacağı, bunun üzerine toplu mukavele artırımı ve enflasyon farkının ekleneceği bedellendiriliyor.
Fakat düzenlemenin ayrıntıları şimdi netlik kazanmış değil. En düşük memur maaşının hangi kalemlerdeki artışla 22 bin liraya tamamlanacağı, öbür kademelerdeki memur ve emeklilerin de tıpkı oranda artırım alıp alamayacağı belirsizliğini koruyor.
8 Haziran’da Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’la görüşen Memur-Sen Konfederasyonu Lideri Ali Yalçın, düzenlemenin ayrıntılarının kamuoyu ve yetkili konfederasyon ile paylaşılması gerektiğini vurguladı:
“Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan işçiler ortasında fiyat adaletsizliği oluşmuş, çalışma barışı sarsılmış ve toplu kontrat masası dışında yapılan unvan bazlı düzenlemelerle kamudaki fiyat istikrarı bozulmuştur.”
“Yapılacak düzenlemenin; hangi maaş kalemlerine yapılacağı, unvanlara hangi oranda yansıyacağı ve yüzdelik mi ve seyyanen mi olacağına ait bir çalışma tarafımızla ve kamuoyuyla paylaşılmamıştır. Hasebiyle bu hassasiyet gözetilerek düzenlemenin öteki mağduriyetlere yol açmaması için yetkili konfederasyonla ortak çalışma yapılmalıdır.”
Yetkili sendikalar, memur ve emekli maaşlarına ait yeni hükümetten beklentilerini BBC Türkçe’ye anlattı.
‘Yoksulluk sonu 34 bin TL’
TÜRK-İŞ Mayıs ayı datalarına nazaran, dört kişilik bir ailenin aylık besin harcamalarını kapsayan açlık sonu 10 bin 362 TL oldu.
Dört kişilik bir ailenin kira, fatura, eğitim, giysi, ulaşım üzere tüm masraflarını kapsayan yoksulluk hududu ise 33 bin 752 TL’ye yükseldi.
BBC Türkçe’ye konuşan memur sendikaları, en düşük kamu çalışanı maaşının yoksulluk hududuna çekilmesi gerektiğini söylüyor.
Kamu İşçileri Sendikaları Konfederasyonu (KESK) Uzmanı Özgür Yılmaz, son birkaç gündeki kur hareketlerinden sonra, “22 bin liranın şimdiden eridiğini” söylüyor:
“22 bin lira vaadi, 28 Mayıs secimlerinden bugüne geçen 10 gün içinde 188 dolar eridi. 28 Mayıs’ta 1 dolar 19,5 TL iken dolar kuru 8 Haziran prestiji ile 23,4 TL’ye çıktı.”
“Yoksulluk sonu şimdiden 34 bin TL ve önümüzdeki aylarda ne olacağını bilmiyoruz. 22 bin lira her şartta yeniden yoksulluk hududunun altında kalacak” diyor.
Kamu Çalışanları Sendikaları Konfederasyonu (Türkiye Kamu-Sen) Genel Sekreteri Talip Geylan da “Bu gerçekler ortadayken, en düşük maaş yoksulluk sonunun üzerinde olmalıdır” diyor.
Getty ImagesPeki, en düşük memur maaşı 22 bine çıkarıldıktan sonra, başka kademelerdeki memurların maaşları nasıl değişecek?
Bu bahis şimdi belirsizliğini koruyor. İhtimaller ortasında, “maaşa nazaran kademeli zam” seçeneği de bulunuyor.
Buna nazaran, en düşük maaşın üzerinde bir maaşı olanlar için kademeli bir artış kelam konusu olacak; maaşlara ve vazifelere nazaran farklı artırım oranları ortaya çıkacak.
Örneğin Mart ayında yapılan düzenleme ile en düşük emekli aylığı 5.500 liradan 7.500 liraya yükseltildi fakat 7.500 liranın üzerinde maaş alan üst kademe emekliler bu artırımdan yararlanamadı.
Geylan, yüksek prim ödeyenle düşük prim ödeyen ortasında bir adaletsizliğin ortaya çıktığını söylüyor:
“En düşük derece devlet memuru maaşı 22 bin liraya yükseltilirken, birebir oransal artışın bütün kademelere yansıtılması gerekir. Aksi takdirde emekli maaşına yapılan artırımda ortaya çıkan adaletsizliği memur maaşlarında da yaşayacağız.”
Aynı prensibin emekli maaşları için de geçerli olması gerektiğini söyleyen Geylan, “Refah hissesi hangi oranda en düşük dereceli devlet memuru maaşına yansıtılıyorsa, tıpkı oransal artışın emekli maaşlarına da yansıtılması gerekir” diyor.
“Refah hissesi kalıcı hale getirilmelidir”
2022 yılının Ocak ayında memura ve emekliye toplu kontrat ve enflasyon farkına ek olarak %2,5 refah hissesi verildi.
Fakat bir sonraki periyotta bu hisse 6 aylık enflasyon farkından düşüldü, memur ve emeklinin cebine giren maaş totalde değişmedi.
Beraberinde birçok tartışmayı getiren bu uygulamadan vazgeçildi ve Ocak ayında %13 olarak yansıtılan refah hissesi bu kere resmî gazetede, altı aylık enflasyon farkından düşülmeyecek formda belirlendi.
Geylan, Ağustos ayındaki yeni toplu kontrat periyodunda Kamu-Sen’in masaya getireceği temel taleplerden birinin refah hissesini aşikâr standartlar dahilinde kalıcı hale getirmek olduğunu söylüyor.
“Her yıl büyüme oranında bir artış, refah hissesi olarak kamu çalışanlarının maaşına yansıtılmalıdır. Kamu çalışanlarının büyüyen iktisattan, artan ulusal gelirden hak ettiği hisse almasının yolu budur.”
“Enflasyon farkı, yalnızca enflasyon oranında artırım almak demektir ki bu da aslında gerçek manada bir artırım değildir. Enflasyon oranında artırım, sıfır artırım demektir.”
“Büyükşehirlerde yaşayan memurlara kira yardımı yapılmalı”
Merkez Bankası’nın datalarına nazaran konut fiyat endeksi (KFE), ocak ayında yıllık bazda yüzde 153,1 arttı.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökçe’nin ortaya koyduğu datalara nazaran, 2019-2023 ortasında büyükşehirlerdeki kiraların ortalama artış oranı %697 oldu.
KESK’in talepleri ortasında bilhassa büyükşehirlerde misyon yapan kamu çalışanlarına kira yardımı yapılması da bulunuyor.
Yılmaz, “Artık bekar kamu işçileri birkaç kişi birlikte mesken tutarak, öğrenci hayatı yaşamak zorunda kalıyorlar” diyor.
Memur-Sen ne talep ediyor?
Kamuda en yüksek üyeye sahip Memur-Sen Konfederasyonu, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan ile dün gerçekleştirilen görüşmede şu talepleri lisana getirdi:
- 1. Dereceye gelmiş bütün kamu görevlilerine 3600 Ek Gösterge,
- Kamu Vazifelileri Sendikaları Kanununun kozmik unsurlara uyumlu hale getirilmesi ve sendikal örgütlenmenin kapsamının genişletilmesi,
- Temmuz ayındaki düzenlemenin ayrıntılarının kamuoyu ve yetkili konfederasyon ile paylaşılması,
- Kamu İşçisi Müracaat Şurası toplantılarının kanunda belirtildiği üzere yılda iki defa yapılması,
- Görevde Yükselme ve Unvan Değişikliği imtihanlarının periyodik olarak en fazla 3 yılda bir yapılması ve bu imtihanlarda da mülakatın kaldırılması.
Enflasyonda doğalgaz etkisi
Mayıs ayında konutlarda kullanılan doğalgazdan bir ay müddetince fiyat alınmadı.
TÜİK, Mayıs ayı TÜFE hesaplamaları kapsamında doğalgaz için ‘sıfır fiyat’ yolu uygulanacağını bildirdi; enflasyon sepeti içindeki hissesi %2,9 olan doğal gaz fiyatı, enflasyon hesaplamasına dahil edilmedi.
Bu sayede Mayıs ayı enflasyonu yüzde 0,04 olarak gerçekleşti ve yıllık enflasyon 2021 sonlarından bu yana birinci sefer yüzde 40’ın altına geriledi.
Memur ve emekli artırımlarından evvel enflasyonu düşüren bu uygulama, milyonlarca çalışanın alacağı artırımı azaltmakla eleştirildi.
“İktidar orta ara çalışanları mutlu etmek için, reaksiyon yükseldiği periyotlarda artışlar yapıyor lakin gerisinden vergi oyunları ve TUİK hesaplamalarıyla verdiklerini tekrar geri alıyor.”
Türkiye Kamu-Sen Genel Sekreteri Talip Geylan ise, enflasyon hesaplamaları üzerinden yapılan tartışmaları ‘gereksiz’ buluyor:
“Sayın Cumhurbaşkanı’nın en düşük derece devlet memuru maaşı 22 bin TL olacak kelamı neyi, hangi oranda artırımı gerektiriyorsa yapılacaktır. Düşük çıkan enflasyon farkı üzerinden bir tartışma yapmayı gereksiz görüyoruz.”
“Yıllık enflasyon 10-11 puan düşük çıkacak”
İlgili Cumhurbaşkanlığı kararnamesine nazaran, konutların doğalgaz kullanımında 25 metreküpe denk gelen bedel de 1 yıl boyunca fiyatsız olacak.
2023 Haziran-2024 Mayıs devrini kapsayan 11 aylık enflasyon hesabında, doğalgaz fiyatının 25 metreküplük kısmı sıfır kabul edilecek.
Yılmaz, düşürülen enflasyon sebebiyle kamu çalışanlarının ziyanının yıl uzunluğuna yayılacağını değerlediriyor:
“Önümüzdeki 11 ay boyunca doğalgazın 25 metreküplük kısmı TÜİK hesabında dikkate alınmayacak. Bu aylık enflasyonu aşağı üst 1 puan düşürecek, yıllık enflasyon, nereden bakarsanız 10-11 puan enflasyon düşük çıkacak. Fiyatlar enflasyona endekslendiği için, işçilere bugün verdiğiniz parayı bir tarafıyla geri almış olacaksınız.”
