Erdoğan 27 milyon seçmenden oy aldı. 64 milyon seçmen var. Bu 100 seçmenin 42’si üzere oluyor. Yüzde 58 civarı seçmen kendisine oy vermedi. Hasebiyle bir azınlığı temsil ediyor. Yani bir çoğunluk temsili kelam konusu değil.
Kutuplaşmaya gidiyoruz. Burada yapılan, öteki kamplarda bulunanları düşman, terörist olarak göstermek. Kendisinin tercih edilmemesi durumunda maliyetlerin ağır olacağı fikrini kendi kitlesine aşılamak. Yani böl ve yönet üzerine oturuyor.
Prof. Dr. Ersin Kalaycıoğlu Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı.
- Seçimde ekonomik krizin tesirinin görüleceğinden herkes çok emindi. Seçmen davranışını ne etkiledi?
Şüphesiz ekonomik etkiyi gördük. Lakin kriz şimdi inanılmaz boyutta değil. Gelir dağılımı bozuldu. Küçük bir kitlenin serveti artıyor, geniş bir kitle fakirleşiyor. Bu değerli ancak iktisadi mevzularda yaşanan çalkantılar seçmen tarafından bulunduğu pozisyona nazaran farklı algılanıyor. Bunu belirleyen seçmenin içinde bulunduğu kültürel topluluk. Bizdeki ayrımlar, etnik, dini ve mezhepsel oldu. Örneğin gelir farklılıkları olsa orada bir orta nokta bulabilirsiniz. Lakin Alevi-Sünni ayrımında bir orta nokta yok. Münasebetiyle çok keskin bir ayrım.
- Bu noktaya siyaset mi getiriyor?
Bu, siyaset erbabının işini kolaylaştırıyor. Kendi bulundukları pozisyondan kendisini destekleyen seçmenlere, karşı tarafta durum almış olan seçmenlerle ilgili ileti vermekte zorlanmıyorlar. Bu iletileri giderek hasmane, düşmanca bir içeriğe sokmak suretiyle bu kitlelerin ayrımını hem kalıcı hale getirmek hem de bir kümeden öbür kümeye köprü kurmayı zorlaştırmak halinde kullanıyor. Cumhur İttifakı’nın başarısı büyük ölçüde bu seçmen kitlesini tutabilmek.
- Cumhur İttifakı’nın oy kaybettiğini gördük.
Yüzde 7 oy kaybetti. Tayyip Erdoğan 27 milyon seçmenden oy aldı. 64 milyon seçmen var. Bu 100 seçmenin 42’si üzere oluyor. Yüzde 58 civarı seçmen kendisine oy vermedi. Hasebiyle bir azınlığı temsil ediyor. Yani bir çoğunluk temsili kelam konusu değil.
- Söz ettiğiniz ayrışma ne kadar keskin, nasıl bir tehlikeyle karşı karşıyayız?
Kutuplaşmaya gidiyoruz daha şimdi varmadık. Burada yapılan şey, kampların belirli bir yerinde konum almak, öbür kamplarda bulunanları düşman, öcü, hain, terörist olarak göstermek. Onların siyasilerini de itibarsızlaştırarak kendisinin tercih edilmemesi durumunda maliyetlerin ağır olacağı fikrini kendi kitlesine aşılamak. Yani böl yönet üzerine oturuyor.
- Muhalefet buna cevap verebildi mi?
Muhalefet partileri bu meydan okumaya yanıt veremedi. “Ayrışma çok ileri gitti, Türkiye ziyan görme riski taşıyor” dediler, haklı olarak. Sorun bunun anlatılması kadar karşı tarafın yapmış olduğu, propagandanın gerçekle irtibatlı olmayan kısımlarının vurgulanması. Cumhur İttifakı açısından buradaki irtibat başarılı oldu. Seçimin demokratik nitelikte olmaması da zorlaştırıyor.
‘SULTANİZMLE YÖNETİLİYORUZ’
- Türkiye hangi ideolojiyle yönetiliyor?
Türk-İslam sentezi. Bu, 82 Anayasası’nın temel espirisi. Yarı parlamenter nitelikte bir rejim kurmuştu 82’den 2018’e kadar. 2007’de bir yarı başkanlık uygulamasına geçtik. Meclis devre dışı bırakıldı. 2017 referandum da ise bir tek şahıstan oluşan ve şahsi takdiriyle karar veren bir yürütme ortaya çıktı. Buna siyaset sosyolojisinde sultanizm deniyor. Hasebiyle rejim tipi olarak sultanizm. O yapı içerisinde Türk-İslam sentezi mukaddesatçı, milliyetçi kıymetlere nazaran idare ki bu çok sağın temel ideolojik iklimine nazaran idare manasını taşıyor. O tıp bir zihniyetle yönetilmekteyiz.
‘BÖYLE DEVAM EDERSE TÜRKİYE İKİYE AYRILIR’ UYARISI
- Türkiye’ye bunun maliyeti nedir?
Yoksulluğun yaygınlaşması gelir dağılımının bozulmasını yaratıyor. Kamu siyasetleri imalinde ve yürütülmesinde tesirli olacak olan teşkilatlar, bakanlıklar çalışmıyor. Bunlar vakit içerisinde felç oluyorlar ve kurumsal yozlaşma içine giriyorlar. Bu türlü bir ortamda hiçbir siyasetiniz olamaz. Bir kişi karar veriyor, bundan siyaset çıkmaz.
İSİMLER FARK ETMEZ
- Yeni kabine için ne dersiniz?
Hiç fark etmiyor. Anayasaya nazaran, yürütme cumhurbaşkanından ibaret. İsimler fark etmez. Ortada bir anayasa olsa bile iktidar anayasaya uymuyor. O da hukuk devleti zafiyeti ortaya çıkarıyor. Yoksulluk artıyor, gelir dağılımı bozuluyor. Yozlaşma başlıyor. Aşikâr mevkilerde bulunanlar kendilerine şahsi çıkar elde edebilecek formda davranmaya başlıyor.
- Bunlar da hiçbir biçimde soruşturulmuyor…
Bu mevzuda inanılmaz şaibe var. Bütün bunların üzerini örtmek için de yasaklar geliyor. Buna ben 4Y sarmalı diyorum. 3Y ile uğraşacağım diye geldi ya. Dördüncü yozlaşmayı ekledim. 4Y sarmalını kurdular. O sarmalın içindeyiz. Bu seçimde çıkabilirdik. Ancak mümkün olmadı.
- Muhalif seçmen ümitsizlik içinde.
Onlar için alışılmış daha büyük bir zorluk kelam konusu. Zira sonuç prestijiyle demokratik olmasa da bu seçimin kazanılabilir olduğunu düşünüyorlardı. Şu anda yakın gelecekte mahallî seçimler var. Mahallî seçime kadar tekrar motivasyon sağlanabilecek mi bilmiyorum. O seçimin sonuçlarına nazaran önümüzdeki dört yıl o şartlar altında geçecek. O ortamda bu 4Y sorunları daha da derinleşecek. Kendi kitlesine de bir ölçü tesir etmeyi sürdürecek.
- Nasıl olacak bu tesir?
Yani bu kitleye minimum fiyatı yaygınlaştırmak suretiyle. Ayrıyeten birtakım kategoriler yaratıp onlara sübvansiyon verip aylık maaş bağlama üzere. Birebir vakitte çeşitli vakıflar, dernekler ki bunların birden fazla tarikatlarla ilgili. Yoksulluğu baht olarak kabul ettiğiniz andan itibaren bütün odaklandığınız varlık stratejiniz kısa periyotlu çıkara dönüşüyor.
- Bu bakış açısı nasıl değişecek?
Bu seçmenin zihniyeti değişmeli. En güç iş. Çok sağdan ölçülü sağa, merkeze, ölçülü sola gelmesi gerekiyor. Biz çok sağa ve solda ağırlaşmış bir hale geldik.
- Bu sağ sol dağılımı bizi hangi noktaya getirir?
Her türlü felaket olabilir maalesef. Bir milleti bir ortada tutan ortak bedeller var. Bizde hiçbir bedel yok. Şu anda paylaştığımız hiçbir paha.
TEHLİKELİ ORTAMLAR
- Ayrışmadaki risk nedir?
Çatışma, uyuşmama olabilir, vergiden kaçınma olabilir. Karşı tarafla empatinin kalmaması nedeniyle onlara her türlü muameleyi hakça gören bir yaklaşım içerisine girilebilir. Katliam yapılabilir. Bu ortamlar çok tehlikeli. Yani neyle oynadıklarının farkında olduklarını zannetmiyorum. Sağ sol dağılımının bizi getirdiği nokta. Bu türlü devam ederse Türkiye ikiye ayrılmış olacak.
‘MERKEZ YOK OLABİLİR’
Merkezde yüzde 20 kadar seçmen var. Merkezdeki seçmenin yok olması, yani bir kısmının sağ, bir kısmının sola gitmesiyle Türkiye çok solda daha küçük, çok sağda daha büyük bir seçmen kitlesinin ve onların zihniyet ortamının oluşturduğu bir ülke haline dönüşebilir. Risk burada. Ve bunu dengeleyecek, rastgele bir güç şu anda yok.
- Muhalefetin kusuru oldu mu bütün bu süreçte?
CHP seçmenin gözünde çok sola çok yakın pozisyonda ve HDP ile pek yakın bir durumda bulunuyor. AKP ve MHP Türkiye’nin en çok sağ iki partisi. GÜZEL Parti ve Saadet Partisi ise orta sağ partiler. Bu durumda seçim kazanmak için çok sağ ve orta sağdan oy alabilmek gerekiyor. CHP çok sağ ve sağa çok uzak. Oy alabilme talihi yok. Buradan oy alabilecek tek parti UYGUN Parti. Bu açıdan bakacak olursanız YETERLİ Parti, DEVA, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, Saadet Partisi’nin oyları 2018-2023 ortasında önemli bir değişiklik göstermişe benzemiyor. Performansı problemli olan bunlar. Zira onlar Millet İttifakı içerisinde sağdan ve çok sağdan oy alabilecek durumda olan partiler
İTTİFAKTA ‘SAĞ’ BECERİKSİZLİĞİ
- İttifakla ilgili bir şey konuşulmuyor ancak Kemal Beyefendi günah keçisi mi ilan edildi?
Onu ilan ederek kendilerini de kurtardılar. Bir şey yapmaları gerekmiyor. İttifakın sağ kanadı güzel perform edilmedi.
- CHP’nin sağ ile ittifakı yanlışsız muydu?
Tabii, oradan öbür türlü nasıl oy alacak? Mecburen sağla ittifak yapmak durumunda kaldı ki bizim bulgularımız dünyada yapılan araştırmalarda, otoriter rejimlerde demokratikleşme sağlayacaksanız çok geniş cepheli bir muhalefetle seçimlere gireceksiniz. Onlarla ittifak yapmak makul gözüküyor. Fakat onlar beceremediler.
- Neden beceremediler?
Nedeni yeni olmaları, kurumsal olmamaları, yapılarının gelişmemiş olması birçok sebebi vardır. Onları tahlil etmesi gerekiyor. O partiler oturup “Niye biz kapımızın önünde bulunan yüzde 20-25 oyu alamadık?” demeli. Kayba uğramış olan onlar. CHP’de büyük kar kelam konusu değilse de kayıp yok. Hasebiyle seçim kazanmakta başarısız olan yalnızca CHP yahut Kılıçdaroğlu değil. Millet İttifakı’nın sağ partileri.
DEĞİŞİME ECEVİT ÖRNEĞİ
- CHP’deki ‘değişim’ sözünden ne anlıyorsunuz?
Kullananlara sormanız gerekir. Değişimin ne olduğunu bilmiyoruz. Tarihe bakacaksınız. Nasıl başkan değiştirmiş CHP? 1963’te Ecevit “ortanın solu” der. İki yıl çalıştıktan sonra İsmet Paşa “CHP ortanın solundadır” diye açıkladı. Ondan sonra Ecevit genel sekreter olarak partiye yerleşti. 7-8 yıl süren bir değişim programı izledikten sonra takım kurdu, terminolojiler geliştirdi. “Toprak işleyenin su kullananın”, “Ne ezen ne ezilen insanca hakça bir düzen”. Dağa taşa yazdılar. Bunun sonucunda kurultay oldu, Bu türlü bir şey var mı CHP’de? İmamoğlu, “Aday olayım” Hoş. Ne yapacak? Ne diyecek? Şu anda Kemal Bey’den ayrışmış bir söylemi yok. O vakit adam değiştiriyorsunuz. Ahmet gidiyor, Mehmet geliyor.
