Kakhovka barajı savaşın başından bu yana çatışmalar için büyük değer arz ediyor. Savaşın birinci ayının sonunda, Rusların Mikolaiv kenti önünde ilerleyişinin durmasıyla birlikte çatışmalar, barajında olduğu Herson bölgesine sıkışmıştı. Herson’a dair temel stratejik sorun, Dinyeper ırmağının öbür tarafında olmasından dolayı erzak temininin köprüler üzerinden yapılmasıydı. 2022 sonbaharında Herson’a büyük taarruz başlayınca, bu köprüler akın altına alındı.
Taarruz boyunca Rusların lojistik problemleri uygunca büyümüş ve Herson’dan çekilme tezleri konuşulmaya başlanmıştı. Çekilme süreci başlarken Novakahovka barajının vurulduğu ortaya çıktı.
Ruslara nazaran Ukraynalıların gayesi, barajı yıkarak Herson kentinin sular altında kalmasını sağlamak ve düzinelerce Rus zırhlı aracını ve mühimmatını kaçamadan ırmağın kendilerinden tarafına hapsetmekti.
Tabii o periyotta bu türlü bir durum yaşanmadı. Baraj, tıpkı kendisine yakın köprüler üzere kolay top mermisiyle yok edilemeyecek kadar güçlüydü. Rusları aylar boyunca zorlayan HIMARS roketleri bile bu köprüleri yıkmayı başaramamıştı.
BARAJ NASIL YIKILDI?
HIMARS ataklarına direnen Antonivka köprüsü, Ruslar çekildikten sonra “üzerine yerleştirilen patlayıcılar” ile yıkılabildi. Barajın yıkılması da benzeri bir biçimde olmuşa benziyor. Elimizde top ateşi üzere bir taarruzla vurulduğuna dair bir manzara yok. Lakin şöyle iki ihtimal var; bu taarruz ya Kırım’ı ana kara Rusya’ya bağlayan Kerç köprüsündeki üzere “üzerinden geçen patlayıcı yüklü bir araçla (yüzen SİHA da olabilir) ya da direkt patlayıcıları yerleştiren bir sabotaj ekibiyle” gerçekleştirildi.
Kimin yaptığı sorusunun karşılığı ise daha karmaşık. İki tarafın da bu facia sonrası elde ettiği kazanımlar ve gördüğü ziyanlar var.
RUSYA’NIN ÇIKARI
Bu barajın 2022 Sonbaharı öncesi yıkılması Ruslar ismine tam manasıyla facia olurdu, çünkü halihazırda o bölgede oldukları için sular altında kalabilirlerdi. Bu türlü bir durumda hiç kuşku duymaksızın saldırıyı gerçekleştirenin Ukrayna tarafı olduğunu söyleyebilirdik. Lakin bu faciadan Rusların gördüğü ziyan daha çok Kırım’la ilgili.
2014 ilhakı sonrası Kırım’ın yaşadığı en büyük sorun su olmuştu. Kırım, su gereksinimini “Kuzey Kırım Kanalı” ismi verilen bir kanal üzerinden karşılıyordu. 2014’te ilhak sonrası bu kanal kapanınca Kırım’da önemli su sorunu başladı. Kerç köprüsünün yapılmasıyla ana kara Rusya’dan su tedarik etse de bunun kâfi olması mümkün değildi. Zira “bu kanaldan gelen suyun yüzde 72’si tarım, yüzde 10’u sanayi, yüzde 8’i ise kamu kullanımını” karşılıyordu.
İşte bu kanal, suyunu Kakhovka barajının da olduğu Dinyeper ırmağından alıyor. 2022’de Ruslar, işgal sonrası bu kanalı tekrar Kırım’a bağladılar. Lakin barajın yıkılmasıyla Kırım, tekrardan su kaynağından olmuş oldu.
Rusların bu ataktan elde edeceği yarar ise büsbütün mümkün Ukrayna taarruzuna bağlı. Sadece bir kaç gün evvel başlamış ve Ukraynalıların oldukça zorlandığı söylenen “büyük taarruzun” çabucak başında bu türlü bir facianın yaşanması gözleri Ruslara çeviriyor.
Ukrayna kuvvetleri tarafından Herson’dan, Rus denetimi altındaki Zaporijya’ya yapılacak mümkün çıkarmanın merkez noktası olan Dinyeper ırmağındaki adacıklar sular altında kaldı. Yani Ukrayna’nın bu türlü bir çıkarma planı vardıysa da şimdilik gerçekleşmesi yeterlice zorlaştı.
UKRAYNA’NIN ÇIKARI
Yukarıda da bahsettiğim üzere Ukraynalıların bu işten en büyük çıkarı Kırım’ın su kaynağının kesilmesiydi. Dahası, Herson’da ırmağın öbür tarafındaki Rus mevzileri de sular altında kaldı. Hatta ölen Rus askerlerin olduğu bile tez ediliyor.
Ukrayna’nın gördüğü ziyan ise sekteye uğrayan taarruzların yanında kendilerine ilişkin kıymetli bir alt yapının yok edilmiş olmasıdır. Ukrayna devletine bağlı güç şirketi Ukrhydroenergo, barajın tekrar yapılmasının 1 milyar dolara ve 5 yıla mal olacağını tez etti. Volodimir Zelenski, Ekim 2022’de yaptığı bir açıklamada Rusların baraja patlayıcılar yerleştirdiğini argüman etmişti.
Bu baraj, çatışmalar mühletince ziyan gören birinci baraj da değil. Luhansk bölgesindeki Oskil ırmağı barajı ve Krvyi Rih barajı da hasar görmüş, bir çok bölgede su sıkıntıları baş göstermişti.
DEVASA BİR ETRAF FELAKETİ
Tabii ülkelerin çıkarlarını bir kenara bırakırsak, en fecî ziyanı etraf ve siviller gördü. Bölgede düzinelerce yerleşim yeri sular altında kaldı. Küçük baş ve büyük baş yüz binlerce hayvan canından oldu. Şimdi kaç sivilin hayatını kaybettiği tespit dahi edilemiyor.
Bir de ortaya çıkan nükleer tehdit var. Barajın çabucak yanında, oradan gelen suyu kullanarak reaktörlerini soğutan bir Zaporijya nükleer santrali var. Bu santral, Rusların askeri yığınak yaptığı savı üzerine memleketler arası yetkililer tarafından teftiş edilmişti.
Santralin 6 reaktörünün tamamının kapatıldığı duyurulmuştu. Fakat iki reaktörün santralin gereksinimlerinin karşılanması için açık bırakıldığı argüman ediliyor. Bu nükleer santral Çernobil’e kıyasla çok daha çağdaş ve emniyetli bir yapı. Lakin tezler doğruysa barajın yıkımı, Çernobil kadar olmasa bile çok daha büyük bir etraf felaketini tetikleyebilir.
Kısacası, bu faciada kazanın kim olduğu tartışmalı olsa da kaybedeninin tabiat ve siviller olduğu aşikar. Barajın yok edilmesinin, devam eden Ukrayna taarruzuna nasıl tesir edeceğini ise vakit gösterecek.
