Gazete Duvar’dan Ceren Deniz’in haberine nazaran,
NACİ GÖRÜR UYARDI, ARAŞTIRMALAR DESTEKLEDİ
Geçtiğimiz günlerde “Depreme Dirençli Bir Antalya” bahisli panele katılan Bilim Akademisi Üyesi, yer bilimci Prof. Dr. Naci Görür, Antalya Körfezi’nde taban yapısı dikkate alınmadan verilen imar müsaadelerinin faciaya davetiye niteliğinde olduğunu söylemiş, yapılaşmaya açılan alüvyonlu, yeri sulu bölgelerinin, mümkün bir sarsıntıda sulara gömülebileceği ihtarında bulunmuştu.
Antalya’nın taban yapısı bakımından 3 farklı bölge olarak incelendiği ve farklı risklerin tespit edildiği araştırmalar da Görür’ün bu ihtarını dayanaklar nitelikte. Antalya Limanı-Boğaçayı çizgisinde yeraltı suyunun yüzeye yakınlığına, kıyı bandında bulunan falezlerdeki kaymaya ve Lara’daki kumullara işaret eden uzmanlar, her bölgenin kendine has tahliller gerektiren sorunlarını içeren kapsamlı bir yer haritasının ivedilikle oluşturulması daveti yaptı.
Antalya’da deprem dirençli kentler konusunda bir panele katıldım. Hala bazı arkadaşlar konuşmamın içeriğini soruyor. Basitçe şöyle özetlenebilir: 1-Antalya aktif bir fay zonu üzerinde oturmuyor, içinden bir fay geçmiyor ama birçok aktif faya (deprem kaynağına) yakın. Doğusunda…
— Prof. Dr. Naci Görür (@nacigorur) June 12, 2023
‘HER ZELZELE ANINDA KAOS YAŞIYORUZ’
Akdeniz kıyı bandında jöle kıvamındaki taban yapısına karşın yapılaşmaya açılan bölgeler olduğuna vurgu yapan Jeoloji Mühendisleri Odası Antalya Şubesi Lideri Bayram Ali Çeltik, kentin taban yapısına uygun olmayan yapılaşma yüzünden önemli zelzele riskleriyle karşı karşıya olduğunun altını çizdi.
Çeltik, yer kaynaklı tehlikeyi şöyle anlattı:
“Antalya’da güney sınırında bulunan körfezde batma-çıkma dediğimiz fay zonu var. Bir kıyı kentiyiz ve kıyılarımızın yüzde 90’ı jöle kıvamında. Kentte yeraltı su düzeyi yüksek. Tabanda sert bir sıkışma halinde bölgedeki yapılar suyun üzerinde kibrit çöpleri üzere yüzer. Merkezden Toroslar’a kadar durum bu türlü. Kentte birçok yerin imara bile açılmaması gerekiyordu, açıldı ve kâfi seviyede denetim yok. Bu ikazlar hâlâ kulak gerisi ediliyor. İlla can veremiz mi gerekiyor? Bu çağda hâlâ kanalizasyon altyapısı olmayan yerlere imar ruhsatı verildiğini görüyoruz. Foseptik çukuru üzere çağ dışı uygulamalarla karşılaşıyoruz. Bu yüzeysellik bize her sarsıntıda kaos getiriyor. 2000 yılı sonrasında inşa edilen yapılarda kontrol başladı. Fakat Antalya’da 2000 yılına kadar yapılmış 120 bin yapının durumunu, kaçının güçlendirilmeyi beklediğini, kaçının boşaltılması gerektiğini ve daha sonra inşa edilen yapılardaki kaçakları tespit etmek zorundayız.”
BOĞAÇAYI’NDA TEHLİKE: TUZLU SU YERİ OYDU
Konyaaltı’nda denizle çayın birleştirildiği ve akarsu yatağının akış tertibinin değiştirildiği Boğaçayı projesinden sonra bölgeye dolan tuzlu suyun tabanı tahrip ettiğini söyleyen jeofizik mühendisi Engin Erarsran, tedbir alınmazsa, muhtemel bir sarsıntıda bölgede sağlam bina kalmayacağı ikazında bulundu. Bölgedeki yerleşimlerin altını oyan ‘zemin sıvılaşması’ riskine dikkat çeken Erarslan, şayet tedbir alınmazsa mümkün bir sarsıntıda sağlam bina kalmayacağı ikazında bulundu. Evvelki yıllarda çay yatağında çok sayıda taşkının yaşandığını hatırlatan Erarslan, “Boğaçayı’nda biriken su denizden alındı. Tuzlu su olması nedeniyle vakit içinde yeri oyarak adım adım yok etti. Bölgede yerleşim de çaya çok yaklaşmış durumda. Boğaçayı’na yakın yerlerde villalar yapıldı. Biriken su bölgedeki konutların tabanına gerçek kaydığı için ortada önemli bir risk var” dedi.
‘GÖLCÜK, KAYNARCA ÜZERE SULARA GÖMÜLEBİLİR’
Olası bir zelzelede tabanda bir açılma olması halinde 1999’daki Marmara Depremi’nde olduğu üzere yerleşimlerin suların altında kalabileceğini belirten Erarslan, “Yerleşimler kurulurken binalar kazıklar vasıtasıyla ana kayaya bağlanır. Lakin Konyaaltı’nda binaların altında yüzer kazık dediğimiz sistemler var. Bu bölgede ana kaya çok derinde olduğu için binalar yere bağlanamıyor. Yerde meydana gelebilecek bir sıkışma halinde bölgedeki yapılar suyun üzerinde yüzen kibrit üzere olacaklar. Bu türlü bir yerde stabil durumda hiçbir sorun yaşanmaz. Lakin sıkışma anında alttan gelen bir sarsıntıda bu cins yer tehlikeli hale gelir. Gölcük’te, Kaynarca’da yerleşimlerin suların içine kalması üzere burası da afet halinde sulara gömülebilir. Tabanda bir kayma yaşandığı takdirde su sıkışarak güçlü formda yüzeye çıkar. Taban sıvılaşmasıyla birlikte toprak, binaları içine alır. Yani bir zelzele anında binalar çökecek olursa yüzeye çıkan kazıkları görürüz” tabirlerini kullandı.
‘FALEZLER HER YIL BİRAZ DAHA KAYIYOR’
Antalya’da yüksek risk taşıyan ikinci bölgenin falezler ve etrafı olduğunu söz eden Erarslan, “Kent merkezine baktığımızda traverten dediğimiz çok büyük mağara boşlukları olan bir yapıya sahip, birtakım bölgelerde dayanıklılığı az. Falezlere paralel kıyı bandı, bir sarsıntı esnasında yer yer kırılabilecek bir taban yapısına sahip. Falezlerin her geçen yıl biraz daha kayıyor olması da bu bölgede başka bir tehlike yaratıyor. O nedenle falezlerin üzerindeki yapıların risk durumlarının tekrar incelenmesi ve yeni kararlar alınması gerekiyor” ihtarında bulundu.
‘LARA-KUNDU SINIRINDA KUMUL YAPI’
Bir başka tehlikeli taban yapısının da Lara kıyı bandından Kundu’ya uzanan yerleşimde görüldüğünü aktaran Erarslan, bölgede yapılaşmanın artması halinde karşılaşılabilecek risklere de işaret etti: “Bu sınır üzerinde yer, yüklü olarak kumuldan oluşuyor. Dere yatağı üzere özelliğe sahip bu taban yapısı hareketlidir. Sulak alan kurumuş olsa bile üzerine inşa edilen yapılarla birlikte hareket düzeneği kazanır. Bu taban cinsinin zelzelenin sarsıcılığını yükseltme tesiri vardır. Kum ve çakıl yapı, 3 şiddetindeki zelzelesi 5 şiddetinde hissettirir.”
‘ANTALYA’NIN SAKINIM PLANI YOK’
Antalya’da afetlere karşı ‘sakınım planlaması’ ve ‘master plan’ olmadığına vurgu yapan Akdeniz Üniversitesi Mimarlık Kısmı öğretim vazifelisi ve kent plancısı Dr. Ebru Manavoğlu da hastane ve eğitim kurumları başta olmak üzere riskli yapıların süratle envanterinin çıkarılması gerektiğini belirtti. Manavoğlu, “Yerleşime uygun olmayan alanlardaki yapılaşmaların imar aflarıyla yasallaşması, denetlenmemesi, doğal alanların tahribi ve rant baskısı, Antalya’da afetlerden ziyan görme riskini artırıyor. Buna karşın hala mümkün bir zelzelenin yaratacağı kayıpları azaltmaya yönelik uygulanabilir, yol gösterici bir zelzele master planımız yok. Riskleri tedbire yahut azaltma noktasında ‘sakınım planlama’ çalışmalarımız da bulunmuyor. Mümkün bir afet sırasında iş birliği sağlayacak afet siyasetimiz ve afet senaryolarına nazaran acil hareket planlarımız da maalesef hala yapılmadı” diye konuştu.
‘‘BİNAM SARSINTIDA YIKILIR MI?’NIN YANITI VAR’
Antalya’da yıllar içinde oluşan yapı stokunun çok önemli riskler barındırdığını belirten İnşaat Mühendisleri Odası Antalya Şube Lideri Mehmet Soner Akdoğan ise yapı envanteri çıkarmanın bölgenin öncelikli konusu olduğunu söz etti. Akdoğan, kentte sarsıntı kaynaklı riskleri en aza indirmek için aksiyon planlarının hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi. Artık bir binanın kaç şiddetindeki zelzeleye dayanabileceğinin çarçabuk tespit edilebildiğinin altını çizen Akdoğan, “Geçmişte taban etüdü çok daha zordu fakat artık yeraltının çok kapsamlı fotoğrafı çekilebiliyor. Şu anda ‘Binam sarsıntıda yıkılır mı?’ sorusunu soran biri bunun karşılığını alabilir. Yapmamız gereken binalarımızı Antalya’daki yer hareketine nazaran modellemek. Bölgeden geçen fay sınırları değil konuşmamız gereken. Binalarımız 7 şiddetindeki bir sarsıntıya dayanabilir mi, bunu konuşalım” dedi.
