Getty ImagesMerkez Bankası, Hafize Gaye Erkan başkanlığında birinci enflasyon raporu toplantısını 27 Temmuz’da yaptı.
Uzunca bir müddettir, bilhassa de Eylül 2021 sonrası devreye giren yeni iktisat modeli (YEM) periyodunda, enflasyon raporları da o devirde “önemsizleştirilen” Merkez Bankası ile tıpkı mukadderatı paylaştı.
Enflasyonla “mücadelesini” faiz indirimleri ile yapan ve bu suretle de enflasyonu rayından çıkaran bir Merkez Bankası’nın yayınladığı raporun piyasa uzmanları nezdinde bir geçerliliği kalmadı.
İşte bu nedenle Lider Erkan’la açılan yeni sayfanın nasıl bir yere oturtulacağının birinci ağızdan anlatılması açısından geçen haftaki basın toplantısı değerliydi.
TOPLANTIDA NE SÖYLENDİ, NE SÖYLENMEDİ?
Merkez Bankası sene sonu enflasyon varsayımını yüzde 58’e yükseltti. Lider Erkan, enflasyonla uğraş için sıkı para siyaseti gerektiğini vurguladı.
Ancak enflasyonda böylesine güçlü bir artış beklenirken siyaset faizinin neden yüzde 17.5’de bırakıldığı sorularına tatmin edici açıklamalar veremedi. “Bütünsel yaklaşım” üzere muğlak ve ikna edici olmayan kaçamak karşılıklar geldi.
Faiz ve enflasyon ortasındaki nedensellik sorusu ise büsbütün karşılıksız kaldı.
Her ne kadar kulağa “siyasal” bir yanıt üzere gelse de aslında bu sorunun iktisat literatüründeki karşılığı net ve Cumhurbaşkanı’nın görüşüyle çelişiyor.
Erkan’ın sessiz kalması bir taraftan siyasi görüşe katılmadığını öteki yandan da Merkez Bankası’nın bağımsız olmadığını teyit etti kanımca.
Edindiğim genel izlenimim şu formda: Lider Erkan enflasyon sorununun farkında olduğunu, enflasyonu nasıl düşürmek gerektiğini bildiğini, fakat kendisine verilen siyaset alanının son derece sonlu olduğunu ima ediyor. “Elden gelen bu kadar” demek politik olarak hakikat olmayacağı için de muğlak tabirlerle elini göstermekten kaçınıyor.
Öte yandan bu kadar yetersiz faiz artışları ile enflasyonla çaba edemeyeceğini kendisi de bildiği için en azından enflasyon kestirimini gerçekçi bir düzeyde tutmak istiyor.
BBCENFLASYON RAPORUNU TAKİP EDEN GÜN ÜÇ LİDER YARDIMCISININ YENİLENMESİ
28 Temmuz tarihinde YEM devrinde Para Siyaseti Kurulu’nda (PPK) yer alan ve bu devirde Merkez Bankası’nın aldığı faiz indirim kararlarını destekleyen üç lider yardımcısı vazifeden alındı.
Yerlerine içlerinde Boğaziçi Üniversitesi’nde öğrencilik yıllarımdan danışman hocam Cevdet Akçay’ın da olduğu üç saygın isim geldi.
Merkez Bankası’nın üzerindeki siyasi baskıyı bertaraf etmeye bu üç isim ne kadar katkı verebilir emin değilim. Öte yandan gaye siyasi baskıya karşı durup, önemli bir dezenflasyon programı uygulamak üzere de görünmüyor esasen.
PEKİ O VAKİT YENİ TAKIMIN GAYESİ NE?
Yeni Merkez Bankası takımının temel emelinin enflasyonu düşürmekten çok YEM periyodundan çıkışı sağlamak olduğunu düşünüyorum.
Bu çerçevede Merkez Bankası bir taraftan ölçülü faiz artışları ile döviz kuruna müdahaleyi kademeli olarak bırakacak, öbür taraftan regülasyon ve kısıtlamaları kaldırarak piyasa şartlarını tekrar işler hale getirmeyi dilek edecektir.
Bu sayede kısa vadeli döviz girişi sağlayarak kuruyan döviz likiditesini bir modül olsun yerine koymayı hedefleyecektir.
Merkez Bankası’nın misyonunu bu biçimde daha mütevazı olarak tanımladığımızda, yeni takımın bu hudutlu çerçevede başarılı olabileceğini düşünüyorum.
İlave olarak üçü de akademi ve araştırma tabanlı bu yeni üyelerin TCMB’de önemli halde ihmal edilmiş araştırma ünitesini canlandırabileceğini, dağılmış takımları toparlayabileceğini ve yıllardır gitmeyi özlediğimiz konferansları ve araştırma bildirimlerini tekrar faal hale getirebileceklerini düşünüyorum.
YEM’in 1,5 senede enflasyonda yarattığı devasa ziyanı ortadan kaldırmak, Eylül 2021 öncesindeki yüzde 20’li düzeyleri görebilmek ise takımın birincil önceliği üzere durmuyor ve önümüzdeki 3-4 yıllık devirde de maalesef mümkün görünmüyor. Umarım yanılıyorumdur.
KREDİBİLİTEYİ ARTIRACAK ADIMLAR
TCMB’nin yıpranmış kredibilitesini tekrar kazanmak için atması gereken kolay ve sıkıntı adımlar var.
En kolay kazanımlar, gerçekçi varsayımlar koyarak ve atılacak adımlarla koyulan amaçlar ortasında içsel tutarlılık sağlayarak mümkün.
Bu suretle piyasalar Merkez Bankası’nın kendileri ile tıpkı lisanı konuştuğuna ikna olduklarında, bir sonraki etapta beklentilerini oluştururken Merkez Bankası’nın varsayımlarını kerteriz almaya başlarlar.
Zor olan kazanımlar ise liyakatlı takımların, atılması gerektiğini düşündükleri adımları korkmadan ve siyasi baskıya maruz kalmadan atılabilmesidir.
Enflasyon raporu şu kolay kazanımları hedeflemiş:
1. Sene sonu iddiasındaki 40 puana yakın güncelleme
Bu kadar büyük bir revizyonu son üç aydaki sürpriz gelişmelerle açıklayamazsınız. Hakikaten Merkez Bankası da güncellemenin dörtte birinin “yaklaşım değişikliği” kaynaklı olduğunu söylüyor.
Ben rapora yeni eklenmiş bu kalemi üstü kapalı bir biçimde “bir evvelki takımın olduğundan düşük gösterdiği sene sonu kestirimini biz daha gerçekçi düzeylere çekecek bir yaklaşımı benimsedik” halinde yorumladım.
Bu revizyonun ehemmiyeti nedir?
Bir merkez bankasının elindeki en kıymetli iki araçtan birisi siyaset faizi ise başkası bağlantı gücüdür.
Sözüne sağlam bir merkez bankası faal bağlantıyla enflasyon beklentilerini denetim altına alabilir ve makul düzeylerde çıpalayabilir. Bunu başarabildiği sürece de fazla faiz artışına gitmesine gerek kalmaz.
2. Atılacağı varsayım edilen adımlar ve enflasyon varsayımı ortasındaki uyum
Sıkı para siyaseti döngüsüne başlayan bir merkez bankası, şayet niyetinde önemli ise, bunu önden yüklemeli bir faiz artışı ile başlatmasının sinyal kıymeti büyük olur.
Bu suretle ileriye yönelik niyeti konusunda piyasaları ikna ederek daha yüklü faiz artışlarına gerek kalmadan enflasyon beklentilerini denetim altına almayı amaçlar. Sonradan gelecek faiz artışlarının dozu tipik olarak azalır.
Şayet bunu yapmaz ve faiz artışlarının dozunu giderek artırırsa o vakit piyasalar merkez bankasının evvelden öngöremediği bir sorun olduğunu düşünerek kendi enflasyon beklentilerini de üst çekerler. O yüzden kademeli faiz artışları tipik olarak yüksek dozda başlar ve doz azaltarak devam eder.
Bu beklentiden yola çıkarak TCMB’nin en ağır silahını baştan çektiğini ve bunun da iki toplantıda toplam 9 puanlık bir faiz artışı olduğunu düşünürsek sene sonuna kadar toplam 2-3 puan üzere minimal bir faiz artışı beklemek gerçekçi olabilir.
Bu kurallar altında sene sonu enflasyon iddiasının bugünkü düzeyinin yaklaşık 20 puan üzerine çıkarılması “yapılması gerekeni bilsek de elimizde bu kadar alan var” demenin bir öteki türlüsü olup, amaç ve araç ortasındaki tutarlılık boyutu nedeni ile olumlu karşılanabilir.
