Arıların kurdukları petek sisteminden kökenlerinin nereye dayandığına dair onlarca yıllardır çalışmalar sürüyor. Daha evvelki çalışmalara nazaran arılar, yaklaşık 120 milyon yıl evvel, çiçekli bitkilerin evriminde ve yayılmasında bir artış yaşandığı periyotta eşek arılarından ayrıldı.
Çiçek çeşitliliği ise günümüzde bilinen yaklaşık 20 bin arı tipinin evrimini destekledi.
Öte yandan Current Biology mecmuasında 27 Temmuz’da yayınlanan bir çalışmada arı soyağaçlarının 120 milyon yıl öncesinde eski muhteşem kıta Gondwana’ya kadar inceledi. Bilmeyenler için Gondwana ya da Gondwanaland, Neoproterozoikten yaklaşık 550 milyon yıl evvel Jura’ya kadar var olan muhteşem bir kıtaydı.
Bu eski kıta günümüzde Afrika, Madagaskar, Güney Amerika, Avustralya, Antarktika, Hindistan ve Arabistan üzere geniş bir alanı içeriyor ve 180 milyon yıl evvel erken Jura devrinde kesimlerine ayrılmaya başladı.
Araştırma takımı ise arı tarihini derinlemesine incelerken, arıların daha evvel ortaya çıkmış olabiliceğini fark ettiler. Arıların daha süratli çeşitlendiğine ve evvelce iddia edilenden daha geniş bir alana yayıldığına dair deliller buldular.
Çalışmanın ortak müellifi ve Washington Eyalet Üniversitesi entomolog Elizabeth Murray, ”İlk kere yedi arı ailesinin tümü için geniş genom ölçeğine sahip datalarımız var” diyor.
Günümüzdeki lezzetli balları yapan, bitkilerin tozlaşmasını sağlayan bu kıymetli canlıların kökenine ait yeni buluş, arıların muhtemelen Gondwana parçalanmadan evvel günümüzde Afrika ve Güney Amerika’nın kimi bölgelerinde ortaya çıktığına işaret ediyor.
200’den fazla arı tipinin genlerini sıralayan bilim insanları, bunları karşılaştırda ve arıların tarihî olarak dünyaya nasıl bir yayılım izlediğini gözlemlemek istedi. Bunun için 185 farklı arı fosilini de inceleyen takım, soyu tükenmiş fosillerle de kıyasalama yaptılar.
Daha evvelki çalışmalar ise birinci arıların potansiyel olarak eşek arılarından evrimleştiğini ortaya koymuştu. Bu çalışmaya göreyse 145 milyon yıl öncesinden 100 milyon yıl öncesine kadar Gondwana’nın batısında kurak bölgelerde arılar ortaya çıktı.
Çalışmanın ortak muharrirlerinden bir başkası olan Washington Eyalet Üniversitesi entomolog Silas Bossert çalışma hakkında yaptığı açıklamada, ” Arıların mekansal olarak kökenlerine yönelik çözülemeyen bir bilmece var. Bu çalışma birinci defa arıların Gondwana’dan geldiğine dair istatistik delil sunuyor. Artık arıların güney yarım küre canlıları olduğunu biliyoruz.”
Ekip birebir vakitte yeni kıtalar oluştukça arıların da kuzeye yanlışsız hareket ettiğine dair delillere ulaştı.
Daha fazla arı çeşidinin tarihini ve genetik profillerini sıralamak isteyen araştırma takımı, çiçekli bitkilerin ve arıların birlikte nasıl evrimleştiğini anlamak istiyor.
Çeviren ve Derleyen: Nilay Kamu/Cumhuriyet Gazetesi
