Gazetemizin başyazarı, Atatürk İhtilallerinin ödünsüz savunucusu Ender Nadi’yi ortamızdan ayrılışının 32. yılında hasretle anıyoruz. Nadi için Edirnekapı Şehitliği’ndeki gömütü başında, bugün saat 13.00’da merasim düzenlenecek.
Nadir Nadi, 23 Haziran 1908’de dünyaya geldi. Gazeteciliğe, Cumhuriyet’e yurtdışından gönderdiği yazı, haber ve söyleşilerle 1932 yılında başlayan Ender Nadi, 1936 yılında İstanbul’a döndükten sonra gazetemizin çeşitli ünitelerinde çalıştı ve köşe müellifliği yaptı.
1938-1941 yılları ortasında Galatasaray Lisesi’nde sosyoloji öğretmenliği yapan Nadi, 1945 yılında babası Yunus Nadi’nin hayatını yitirmesi üzerine Cumhuriyet’in idaresini ve başyazarlığını üstlendi.
Nadir Nadi, 1950-1954 yılları ortasında Muğla bağımsız milletvekili, 1954-1957 yılları ortasında da İstanbul bağımsız milletvekili olarak TBMM’de yer aldı. Parlamentoya girişinden bir müddet sonra Avrupa Konseyi’ne bağımsız Türk delegesi olarak seçilip altı yıl bu misyonda bulundu.
Atatürk prensip ve ihtilallerine bağlılığını ve demokrasi yanlısı görüşlerini yazılarında sergileyen Ender Nadi, Cumhuriyet gazetesinin Türk basın tarihindeki seçkin yerini kazanmasında tesirli oldu. 1983 Burhan Felek Basın Hizmet Ödülü’nü Feridun Hikmet Es’le paylaştı. Birebir yıl Çağdaş Gazeteciler Derneği’nin onur mükafatı aldı. TÜYAP 7. İstanbul Kitap Fuarı, 1988’de Nadi’yi onur muharriri seçti ve ismine Alpay Kabacalı’nın hazırladığı Sekseninci Yaşında Az Nadi isimli kitabı yayımladı. Az Nadi, Yunus Nadi’nin vefatından sonra, Cumhuriyet’i yaşattı, kurumlaştırdı. En küçük bir ödün vermeden laik Cumhuriyet prensiplerini ve Atatürk’ün Aydınlanma ihtilallerini savundu.
Nadir Nadi’nin yapıtları ise şunlar:
Sokakta Gürültü Var (1943), Atatürk Unsurları Işığında Uyarmalar (1961), Perde Aralığından (1965), İki Sovyet Rusya – İki Polonya 1935-1965 (1967), 27 Mayıs’tan 12 Mart’a (1971), Sil Baştan (1975), Olur Şey Değil (1979), Ben Atatürkçü Değilim (1981), Dostum Mozart (1985).
TEPKİ ÇEKEN MAHPUS CEZASI
12 Eylül darbesinden sonra Türkiye’de aydınların yaşadığı yazgıyı, Ender Nadi de paylaştı. Atatürk’ün kurduğu Türk Lisan Kurumu’nu savunan ve 13 Ağustos 1961’de yayımlanan “Tuhaf Bir Tasarı” başlıklı yazısını 23 Ocak 1983’te yine yayımlayınca, Sıkıyönetim Mahkemesi’nde yargılandı. Ayrıyeten “halkı kanunlara karşı cürüm işlemeye teşvik etmek” kabahatinden iki ay 20 gün mahpusa mahkûm oldu. Temyiz hakkı bulunmadığı için karar katılaştı. Bütün dünyada geniş yankılar uyandıran ve protestolara yol açan bu karar, 75 yaşındaki Ender Nadi’yi mahpusa girmeden iki gün evvel ulusal savunma bakanının temyiz hakkını kullanma gereği duymasıyla Yargıtay tarafından bozuldu ve Ender Nadi’nin aklanmasına karar verildi. Bu yaşananlar bile Nadi’nin ne kadar güçlü ve kamuoyu belirleyici bir aydın profili olduğunu gözler önüne seriyordu.
