Medeni Kanun’un 187. Unsuruna nazaran bayan, isterse çift soyadı kullanabiliyor, lakin tekrar de kocasının soyadını almak zorundaydı. Bu kanun hususu, 22.02.2023 tarihli Anayasa Mahkemesi kararı ile iptal edildi. Bu karar 28.04.2023 tarihli Resmî Gazetede ilan edildi. Lakin bayanlar bu haklarından şimdi yararlanamıyorlar. Uygar Hukuk uzmanı Prof. Dr. Şükran Şıpka, 187. unsurun iptal olmasına karşın, 5 ay sonra yürürlüğe gireceğine dikkat çekti.
Kadınlar açısından çok sevindirici olan bu kararın, baş karışıklığına da neden olduğunu belirterek, mevzuya açıklık getiren Şıpka, “Bu haktan yararlanmak isteyen bayanlar, şimdi yararlanamıyorlar. Evlenen bayanın kocanın soyadını alma zorunluluğunu düzenleyen Uygar Kanun kararı, 28 Ocak 2024’te ortadan kalkmış olacak. Anayasa Mahkemesinin iptal kararının yürürlüğe girmesi için 5 aylık bir mühlet kaldı. Bu mühlet içinde yasa koyucu yani TBMM, iptal edilen kanunun yerine bir düzenleme yapmalı. Bunun da nasıl olacağı çok kıymetli. O nedenle şu anda bir belirsizlik kelam konusu” dedi.
“KADININ SOYADI, KIŞILIK HAKKININ BIR PARÇASIDIR”
Prof. Dr. Şükran Şıpka, yaptığı değerlendirmede, bilhassa çalışan bayanlar için soyadı sorununun çok değerli olduğuna dikkat çekerek, “Evli bayanın soyadı hakkı nitekim değerli. Kimliğimiz, kişiliğimiz her şey bir manada ona nazaran değişiyor bir evlilik yapıldığı vakit. Erkek için bu türlü bir mecburilik yokken, bayanın evlenince kocasının soyadını alma mecburiliği ve soyadının değişmesi, eşitlik unsuruna alışılmamıştır. Anayasamızın temel eşitlik prensibi olan 10. Unsuruna ve evlilik içinde eşlerin eşitliğine ait 41. Hususuna aykırıdır” biçiminde görüşlerini lisana getirdi.
“KADIN, KENDİ SOYADI İLE EVLİLİĞE DEVAM EDEBİLMELİ”
Kadınların kendi soyadları değişmeden evliliğe devam etme hakkını savunan Şıpka, “Bu hak, bayanın kimliği ve kişiliğinin bir kesimidir. Daha evvelki yıllarda da AHİM ve Anayasa Mahkemesine ferdi müracaat sonucunda, birçok kararda bayanın kişilik hakkı ihlali ve eşitlik prensibine karşıtlık olduğu kabul edilmiştir. Buna karşın bayanlar yalnızca kendi soyadlarını taşımak için, Uygar Kanun’da yer alan 187. unsur nedeniyle, ferdi dava açmak zorunda bırakılıyordu. Nüfus kayıtlarının nizamının sağlanmasına yönelik kamu faydası unsuru de artık haklı bir münasebet değildir. Çünkü her kişinin T.C numarası ve bilişim teknolojisi sayesinde bu kayıtlar ortasındaki irtibat sağlanmaktadır. Ayrıyeten evlenen bayanın nüfus kaydının kocasının kaydına taşınması da artık kabul edilmemelidir.” tabirlerini kullandı.
Şıpka, ayrıyeten 5 ay sonra 187. unsurun uygulamadan kalktığında ne olacağının da şimdi belgisiz olduğuna dikkat çekti. “Yasa koyucunun, yani Millet Meclisi’nin bunun yerine bir yasa koyması gerekiyor. Eşitliğe inanan bir tutum ile düzenleneceğini varsayarsak, bu hususta Avrupa’daki kurallarla uyumlu bir düzenleme beklenebilir.” açıklamalarını yaptı.
AVRUPA’DAKİ MODELLER NASIL?
Şıpka, Türkiye’nin Uygar Kanunu’nu İsviçre’den aldığı için onların hukuk dünyasına olağan olduğuna işaret etti. Avrupa’daki uyguma örneklerini lisana getirerek, yeni husus düzenlemesinde ait tekliflerde bulundu. Şöyle ki, “Avrupa’da evlenen bayanın soyadı değişmez. Avrupa bu mevzuda ailelere birkaç seçim hakkı vermiş. Bayan soyadını değiştirmek istiyorsa kocasıyla anlaşarak ya kocasının soyadını alır ya da ikisinin soyadlarının birleşimini kullanabilirler. Anlaşarak ikisi de kendi aile isimlerini kullanabilir. Hatta birtakım durumlarda erkek de bayanın soyadını alabilir. Nikah öncesinde hiçbir bildirimde bulunulmadıysa bayan kendi soyadı ile devam ediyor. Kimlikleri de değişmiyor, yalnızca nüfus kayıtlarında evli oldukları bilgisi resmi olarak giriliyor.” açıklamasını yaptı. Türkiye de olası uygulamaya başlandığında, büyük ihtimalle geriye dönük de uygulanabileceğini vurgulayarak, Bunun içinde de bayanların bir müracaatta bulunması gerektiğini belirtti.