
Mahmut Hamsici
BBC Türkçe
Seçim hezimetinin akabinde, değişim tartışmalarıyla karşı karşıya Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), sonbahardaki kurultayın akabinde siyasetteki yeni rotasını belirleyecek.
Her ne kadar değişim tartışmaları yönetici takımlar ve liderlik üzerinde ağırlaşsa da CHP’nin ideolojik çizgisinin de yeni devirde nasıl şekilleneceği merak ediliyor.
Partideki kimi bölümlere nazaran bu, öncelikli bir gündem değil.
Diğer yandansa kimi kesitler, CHP’nin ‘ideolojik çizgisindeki muğlaklık’ ile yeni politik çizgisi, örgütsel yapısı, bağlantı stratejisi ve de sonuç olarak seçim performansı ortasında büyük bir bağ olduğunu savunup, bunun netleşmesi gerektiğini düşünüyor.
Peki CHP’nin ideolojik çizgisi geçmişten bugüne nasıl şekillendi, partinin muvaffakiyet ve başarısızlıklarını nasıl etkiledi ve bu çizgi bundan sonra nereye gidebilir?
Devleti kuran parti
CHP’nin tarihini devirlere ayrılanlar, partinin birinci on yıllarını “devleti kurma dönemi” olarak ele alıyor.
Konuştuğumuz siyaset bilimci Prof. Dr. Ayşe Güneş Ayata; Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulan CHP’nin köklerini Anadolu ve Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ne dayandırdığını, devletten evvel kurulduğunu ve birinci devrinde sonları belirli, ulusal bir devlet ve ulusal bir kimlik oluşturmaya çabaladığını hatırlatıyor.
Ayata, ideoloji açısından bu birinci devirden itibaren CHP için ‘laiklik ve Batılılaşmanın’ çok değerli kavramlar olduğunu söylüyor.
BBC Türkçe’ye konuşan CHP Genel Lider Yardımcısı, CHP, Toplumsal Demokrasi ve Sol kitabının muharriri, siyaset bilimci Yunus Emre de CHP’nin kurulduğu günden bu yana, bir yandan Türkiye’nin yaşadığı değişimler karşısında değiştiğini, başka yandansa Cumhuriyet ihtilalinin getirdiği yurttaşlıktan kadın-erkek eşitliğine kadar birtakım prensipleri sürdürdüğünü belirtiyor.

Muhalefete geçişle yaşanan değişim
CHP için bir sonraki periyot, 1950’de tek parti iktidarının sona erdiği devir olarak tanım ediliyor.
Yazar Tanıl Bora, Cereyanlar: Türkiye’de siyasi ideolojiler isimli kitabında, CHP’nin bu periyotta mecburen devlet partisi kalıbından çıkıp halka gitme gereksinimi hissettiğini yazıyor.
Yunus Emre’ye nazaran bu yıllar ideoloji açısından çok kıymetli.
Emre, “Bu periyotta CHP, kendini siyasi rekabetin şartlarına uyumlu hale getiriyor. Bu kapsamda da doğal olarak yeni toplum bölümlerine açılma arayışı gündeme geliyor ve doğal Demokrat Parti’nin baskıcı uygulamaları karşısında devleti kuran partinin en değerli misyonu, Türkiye’de demokrasinin sahiplenilmesi, temel hak ve hürriyetlerin garanti altına alınması oluyor” diyor.
Prof. Dr. Ayata, “Türkiye’nin demokratik çok partili sisteme geçmesinde CHP’nin rolünün atlanmasının yanlış olduğu” görüşünde.
Burada birinci olarak CHP’nin 1950 seçimlerindeki tutumunun altını çiziyor Prof. Dr. Ayata:
“Herkes Türkiye’nin demokratikleşmesini Demokrat Parti’ye bağlıyor. Olağan ki DP’nin değerli var zira seçimle iktidarı değiştirdiler ancak onun altyapısını hazırlayanın temelinde CHP olduğunu göz gerisi etmemek lazım.
“1946 seçimleri maalesef tatsız bir seçimdir lakin 1950 seçimleriyle ilgili şunu bilhassa vurgulamak istiyorum; İsmet İnönü’ye 1950 seçimlerini kaybettiği gün ‘İstiyorsanız, bunu iptal edelim’ diyorlar, o da ‘Hayır, ben iki gün içinde Saray’ı boşaltıyorum’ diyor. Çoğunluğu ele geçirenin iktidara gelmesini kabul etmek ve demokratikleşmeye geçmek CHP’nin 1950’de yaptığı bir şey.”

1960’ların çizgisinin mayalandığı 1950’ler
1960’lar CHP’de ‘ortanın solu’ açılımının yapıldığı yıllar lakin bunun altyapısının 1950’lerde oluştuğu görülüyor.
Yunus Emre; CHP’nin ideolojik dönüşümünde, 1958’de kurulan Araştırma ve Dokümantasyon Merkezi’nin değerli olduğunu, CHP’nin bu periyotta bilim insanlarından ve uzmanlardan yararlandığını, Doğan Avcıoğlu ve Turhan Feyzioğlu üzere isimlerin bu merkezde yöneticilik yaptığını, Türkiye’nin problemleri karşısında gerçekçi ve somut bir program ortaya koymasında bu merkezin kıymetli bir fonksiyon üstlendiğini anlatıyor.
Emre, DP içinden çıkıp kurulan Hürriyet Partisi’nin 1958’de CHP’ye katılmasının da çok kıymetli olduğunu söylüyor ve “Bu beşerler, demokrasinin sahiplenmesi ve planlı kalkınma üzere o devir için son derece ilerici fikirleri CHP’nin bünyesine de enjekte etti” diyor.
1960’lara giden süreçte 1959’daki kurultayda açıklanan ve yeni Anayasa vizyonunu içeren, Birinci Gayeler Beyannamesi çok kritik bir doküman olarak görülüyor.
Tanıl Bora Cereyanlar kitabında, bu metnin toplumsal liberal ile toplumsal demokrat bir meyil verdiğini savunuyor.
Prof. Dr. Ayata, beyannamenin hem demokrasi hem de hak ve özgürlüklerin önünü açtığını belirtiyor:
“Beyannamede çağdaş bir parlamenter rejimin her ögesinin var olduğunu görüyoruz. Parlamento ile hükümetin bir istikrar, denetleme sistemine girmesi, bir Anayasa Mahkemesi kurularak bireyin haklarının korunması ve otoriterleşmenin önlenmeye çalışılması, orantılı temsil sisteminin getirilmesi bunların ortasındadır.
“1961 Anayasası’nın temelini oluşturan Beyanname bir nevi demokratikleşmenin yolunu daha da açtı. Onun çabucak sonrasındaki CHP iktidarları da emekçi özgürlüklerinin, çalışma ömrüne ait barışın çok değerli adımlarını attı. Grev, sendikal örgütlenme hakları ve lokavt hakkıyla birlikte onun önünü açan bir sistemi oluşturdu.”
1961-1963 ortasındaki İnönü hükümetlerinde bu hakları hayata geçiren ise şimdi 30’lu yaşlarındaki Çalışma Bakanı Bülent Ecevit oldu.

Ortanın Solu ve değişen Türkiye
1960’lar Türkiye’de kentleşmenin ve endüstrileşmenin hızlandığı yıllar oldu.
CHP’de 1950’lerin sonundan itibaren emareleri görülen yeni ideolojik çerçeve 1960’larda netleşti.
1961’de, ülke siyasetinde önemli bir tesir yaratacak olan Türkiye Personel Partisi kurulurken, 1965’teyse İnönü, CHP’nin ‘ortanın solunda’ olduğunu beyan etti.
1965 seçimlerinde CHP tarihinde birinci kere yüzde 30’luk bir oy oranının altına düştüğünde bunu ortanın solu çizgisine bağlayanlar olsa da genel sekreterliğe getirilen Bülent Ecevit, birebir yıl yayımladığı Ortanın Solu risalesiyle bu çizgiyi, altını daha da doldurarak savundu.
Ortanın solu çizgisine karşı çıkan kümeler 1967’de İtimat Partisi’ni, 1972’deyse Cumhuriyetçi Parti’yi kursa da, partide bu yıllarda sol eğilim daha da güçlendi.
CHP’nin 1969’da seçim bildirgesi, Düzen Değişikliği Programı oldu.
Program, “İnsanca bir nizam kurmak için halktan yetki istiyoruz” üst başlığıyla yayımlandı.
Yunus Emre, bu periyotta yeni ideolojik çizginin belirlenmesinde personel hareketinin yükselişe geçmesinin çok kıymetli olduğunu, 1963’te kabul edilen çalışma maddesiyle ilgili kanunların bu manada ön açıcı bir tesir yarattığını, DİSK’in kuruluşunun ve Türkiye Emekçi Partisi’nin 1965’te TBMM’ye girmesinin de tesirli olduğunu belirtiyor.
Bunun yanında genel olarak solun yükselişinin, 1968’le birlikte öğrenci hareketinin büyümesinin, YÖN mecmuası üzere yayınlara ilginin, sosyalizmin kıymetli metinlerinin çevrilmesinin de etkileyici faktörler olduğunu belirtiyor Emre.
Prof. Dr. Ayata, ortanın solunun, Türkiye’de 1960’larda başlayıp 1970’lerde devam eden bir değişim eğiliminin üstüne oturduğunu belirtiyor:
“Burada dikkat edilmesi gereken, artık ortada farklı bir Türkiye’nin olması. 1960’ların ikinci yarısından itibaren büyük endüstrinin gelişmeye başladığı, kentlileşen bir Türkiye’den bahsediyoruz. Ortanın solu hareketi tam da bu dalganın, bu yükselen bedellerin, sınıfların üzerine oturdu ve eşitlikçi, özgürlükçü bir Türkiye için bir talepte bulundu.”
12 Mart 1971 darbesi sonrası, ordunun kurdurduğu ‘partiler üstü kabinenin’ başkanlığına CHP’li Nihat Erim’in atanmasına ve beş partilinin bakan olmasına İnönü istek gösterirken, Ecevit’in reaksiyonu sert oldu.
Bir yıl sonra yapılan kurultayda Ecevit, İnönü’ye karşı liderlik yarışını kazandı. İnönü ise partiden istifa etti.

1970’lerde yerleşen sol çizgi
1970’ler, CHP için hem ortanın solu çizgisinin oturduğu hem de seçim muvaffakiyetlerinin elde edildiği ‘altın yıllar’ oldu.
Ecevit’le özdeşleşen ‘Toprak işleyenin, su kullananın’ sloganı artık her yerdeydi.
Ecevit CHP’si, Akgünlere Seçim Bildirgesi kapsamında toplumsal değişim vaadiyle girdiği 1973 seçimlerinde yüzde 33,3 oyla geçmişe kıyasla değerli bir muvaffakiyet elde etti.
1973 yılındaki lokal seçimlerde de ülke çapında yüzde 37,4 oy alan CHP birçok kentte belediyeleri ele geçirdi.
İstanbul’da Ahmet İsvan üzere net bir sol çizgisi olan aday, Adalet Partisi’nden iki kat fazla oy alıp yüzde 63,58 ile belediye lideri oldu.
Aynı durum Ankara için de geçerliydi. Yeniden sol çizgideki Vedat Dalokay, yüzde 65,52’lik oyla Ankara belediyesinin başına geçti.
CHP’li belediyeler toplumsal belediyecilik anlayış doğrultusunda çeşitli projeleri hayata geçirdi.
CHP, Sosyalist Enternasyonal’e üye olduğu yıl, yani 1977’de yapılan seçimlerde, tarihinin en yüksek oy oranı olan yüzde 41,38 düzeyine ulaştı.
Parti; Tunceli, İstanbul, Hatay, Edirne, Kars, İzmir, Malatya ve Ankara’da yüzde 50’nin üstünde oy aldı.
Yine birebir yıl yapılan lokal seçimlerde Vilayet Genel Meclisi’nde emsal bir oy alındı.

1977, tabanları CHP tabanıyla iç içe geçen sosyalist hareketlerin de kıymetli bir yükseliş yakaladığı bir yıl oldu.
Kimi yorumcular, CHP’nin yükselişinde bu hareketlerin çalışmalarının da büyük bir tesiri olduğu kanısında.
Bu ‘altın yıllar’ son periyotta, CHP’nin uzun müddettir ‘yüzde 25 bandına takılmasıyla’ ilgili tartışmalarda da değerli bir yer ediniyor ve ‘O periyot başarılıp artık başarılamayan nedir?’ sorusuna da neden oluyor.
“İdeolojinin siyasi partiler için çok değerli olduğunu” belirten Prof. Ayata, yeni CHP tartışmaları açısından bakıldığında, 1970’lerin en değerli özelliğinin ideolojinin bir toplumsal yapı üzerine oturması olduğunu belirtip ekliyor: “Bir tide (eğilim) var, yükselen bir toplumsal kesim ve küme var, onun üzerine oturan bir ideoloji herkesi de yükseltir”.
1970’lerde örgüt yapısı: Faal örgütler, yaygın ön seçimler, sivil toplumla güçlü bağ
Prof. Dr. Ayata, 1970’lerde ideolojiyle de irtibatlı bir biçimde CHP’nin örgüt yapısında değerli değişimler yaşandığını belirtiyor.
Bu devirde yereldeki partili tipolojisinin de değiştiğini söylüyor:
“1960’larda üniversitelerde okuyan gençler memleketlerine döndükleri siyasete girdiler ve siyaseti bir kaynak dağıtma sisteminden biraz daha görüşler, ideolojiler çerçevesinde yapmak, STK’larla ve sendikalarla ilişki kurmak üzere yolları seçtiler.”
Yunus Emre, günümüzden farklı olarak CHP’li milletvekilleri ya da parti yöneticileri ortasındaki çok büyük bir bölümün gençlik kolları üzere CHP bünyesindeki örgütlerde yetişmiş, siyasi tecrübeye sahip beşerler olduğunu söylüyor.
Prof. Dr. Ayata o devir Genel Merkez ve örgütler ortasındaki alakayı, “CHP örgütlerinin Genel Merkez’in karşısında gücü çok fazlaydı. Şimdikinin aykırısı. Mesela kurultaylarda örgütler Genel Merkez’i sarsardı. Tekrar bir fikir olarak bile bir Genel Başkan’ın, ‘Ben bir ön seçim yapmasam mı sanki?’ sorusunu sorması bile herkesin Genel Başkan’ın kellesini istemesine bile yol açabilirdi” kelamlarıyla anlatıyor.
Yunus Emre o periyotta yeniden bugünkünden farklı olarak parti yapılanmasının kendisi dışındaki kısımlarla iç içe olduğunu aktarıyor: “Meslek kuruluşları, sendikalar, sivil toplum örgütleri ile siyaset ortasında çok ağır bağlar vardı.”
Prof. Dr. Ayata, örgütlerin güçlü olduğu üzere etkin olduklarını da ekliyor:
“1970’lerde, bugün AKP iktidarı için övgüyle kelam edilen meskenleri gezme, kahvelere gitme, halkla yakın bağ kurma, ilişki, bayan kollarını geliştirme, gençlik kollarını geliştirme – ki bunların hepsi CHP’nin 1954 sonrasında geliştirdiği kurumlardır- bunların hepsi olağanüstü faaldi.”
CHP (Örgüt ve İdeoloji) isimli bir kitabı bulunan ve 1970’lerde CHP ile ilgili saha araştırmaları da yapmış olan Ayata bu bahiste bayan kollarını örnek veriyor:
“1980 öncesi CHP örgütlerini çalışırken, bütün çalıştığım yerlerde örgütlerin bayan kolları vardı. Bayan kolları yalnızca seçim vakti değil seçim ortalarında da konutlara sarfiyatlar, mahallelere masraflar, konuşurlar, irtibat yaparlardı. Ancak o vakit şöyle bir şey vardı. O vakit söyleyecekleri bir kelam vardı.”
Yunus Emre, bu devirde CHP’nin işçi bölümlerden büyük takviye aldığını söylüyor ve bir örnek veriyor:
“Örneğin, 1977’de İstanbul’da, Aytekin Kotil’in belediye lideri seçildiği seçim, ya da merhum hocamız Besim Üstünel’in, 12 Mart’ın azapçı sıkıyönetim kumandanı Faik Türün’e karşı kazandığı, CHP’lilerin “Zalime değil alime oy ver” diye kampanya yürüttüğü senato seçimi, çok başarılı seçimlerdir. İstanbul’da yüzde 60’ın üzerinde çıkmıştır. CHP’nin bu dayanağı Kartal, Zeytinburnu, Gaziosmanpaşa üzere işçilerin ağır aldığı yerlerden aldığını görüyoruz.”
12 Eylül 1980 darbesi ise ülkede tüm sola büyük bir neşter vurmaya çalıştı.
Prof. Dr. Ayata, 12 Eylül 1980 darbesinin CHP’nin örgütlerini de dağıttığını belirtiyor: “Örgüt üyelerinin bir kısmını çeşitli nedenlerle sorguya çektiler, mahpusa attılar, yıldırdılar. Onun için de 1980 darbesi parti örgütlerine büyük bir darbe oldu.”

SHP, CHP ve DSP’nin ideolojileri neydi?
12 Eylül sonrasındaki yıllarda, eski CHP takımlarının oluşturduğu Toplumsal Demokrat Parti (SODEP) ve daha ‘devletçi’ çizgideki Halkçı Parti birleşince, 1983’te, logosunda zeytin kısmı içinde altı ok bulunan Toplumsal Demokrat Halkçı Parti (SHP) ortaya çıktı.
Bülent Ecevit ise başka kalarak ak güvercin logolu Demokratik Sol Parti’nin (DSP) başına geçti.
Ecevit, yıllarca toplumsal demokrasinin Marksizm kökenli olduğunu belirterek kendisinin toplumsal demokrasi değil demokratik solu savunduğunu söyleyecekti.
SHP, 1989 mahallî seçimlerinde yüzde 28,69 oy oranına erişti ve birinci parti oldu.
1991 genel seçimlerinden sonra ise Gerçek Yol Partisi (DYP) ile koalisyon kurdu.
Tanıl Bora, Cereyanlar’da bu koalisyon periyot için “SHP, iktidar-devlet sorumluluğunu üstlenerek Kemalist merkez partisi çizgisine rücu etmiştir” yorumunu yapıyor.
Baykal periyodunda nasıl bir ideolojik dönüşüm yaşandı?
Kısa mühlet sonra SHP düşüşe geçti ve parti içi iktidar çabaları de sertleşti.
Yunus Emre bu gerilemeyi, SHP’nin hem mahallî idarelerde istek edilen performansı ortaya koyamamasına, hem de 1990’lardaki hükümet tecrübesinin başarısızlıklarına bağlıyor.
Deniz Baykal 1992’de yine CHP’yi kurdu.
Böylece 1990’lar, merkez solda hem partiler ortası, hem parti içi tansiyonların ağır olduğu bir devir oldu.

Murat Karayalçın liderliğindeki SHP 1995’te CHP’ye katılırken, tıpkı devirlerde bu defa DSP yükselişe geçti ve 1999’da bir koalisyon hükümeti kurdu.
Yunus Emre, Deniz Baykal’ın ‘bu yükselişten iki ders çıkardığı’ kanısında.
Emre’ye nazaran Baykal’ın çıkardığı birinci ders, “iç arbedelere karşı DSP’deki üzere tek kişilik bir hakimiyet kurmak, ön seçim ve parti içi demokrasiden vazgeçmek gerektiği” oldu. İkinci olarak ise “Ecevit’in SHP’yi Halkın Emek Partisi ile bağlantısı nedeniyle eleştirmesi üzerinden, iktidar olmak için devletin temel niteliklerinin daha fazla sahiplenilmesi, korunması gerektiğini düşündü”.
2002 seçimlerinde DSP’nin erimesiyle CHP, merkez soldaki tek adres haline geldi.
1990’ların sonu ve 2000’lerin başında Deniz Baykal’la özdeşleşen parti, ideolojik olarak SHP’den farklı bir tarafta arayışa girmişti.
Bu devirde Mevlâna-Hacı Bektaş Veli-Yunus Emre atıflı Anadolu Solu’ndan, İngiliz Personel Partisi başkanı Tony Blair ve ABD eski Lideri Bill Clinton’un çerçevesini çizdiği ‘3. Yol’ anlayışına kadar çeşitli açılımlara başvuruldu.
Tanıl Bora, Cereyanlar’da CHP’nin 2000’lerdeki durumuyla ilgili “ulusalcı-laisist direnç sınırı kurduğu” yorumunu yapıyor.
BBC Türkçe’ye konuşan, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. İtimat Gürkan Öztan, “SHP’nin 12 Eylül sonrasının demokratikleşme ve neo-liberalizasyon süreçlerinde kendince aktif bir rol oynamaya çalışan bir toplumsal demokrat partiyken, Baykal’ın CHP’sinin SHP’nin geçmişinden kurtulmak üzere kurulmuş bir parti olduğunu” savunuyor.
Öztan, Baykal’ın CHP’yi oturtmaya çalıştığı istikametin bir müddetlik meçhullükten sonra, sonra AKP’nin iktidara gelişiyle netleştiğini belirtiyor:
“Baykal’ın CHP’yi aslında Batı tipi Tony Blairci ya Gerhard Schröderci bir partiye dönüştürme uğraşında olduğunu gözlemliyoruz. Bu, asıl çelişkinin işçi kitlelerle sermaye ortasında olduğunu yadsıyan, globalleşmeye entegre olmaya çalışan, asıl tartışmayı kimlikler ve hayat stili üzerinden yürüten bir siyasi sınır.
“Bu siyasi çizgi son kertede, 90’ların ikinci yarısında ulusalcılığın bayrağını eline almış lakin 2002 seçimleriyle yerle yeksan olmuş DSP’nin de kitlesini gerisine alarak; daha çok kurucu kodlar, laiklik tartışmasıyla neo-liberal globalleşmeye eklemlenmenin kendince bir formülünü bulmaya çalışan bir senteze tekabül ediyor. Ve o sentez, CHP’yi kent merkezlerinde görece orta ve orta üst sınıfların partisine dönüştürmeye başladı.”
Bu süreçte kent fakirleri başta olmak üzere dar gelirli toplumsal kümeler yüklü olarak yüzünü Ulusal Görüş çizgisindeki partilere ve sonunda AKP’ye döndü.
Kılıçdaroğlu’nun halkçlık vurgusuyla başlayan dönemi
2010’daki ‘kaset tartışmaları’ sonrası Deniz Baykal’ın yerine Kemal Kılıçdaroğlu geçti.
Baykal’ın CHP’si 2007’de yüzde 20,88 oy almışken, CHP’nin oyları 2011 ve 2015 seçimlerinde yaklaşık yüzde 25’ler düzeyine yükseldi.
Kılıçdaroğlu’nun seçildiği kurultaydaki konuşmasında “halkçılık” vurgusunun bulunduğunu hatırlatan Öztan, “Ama bu perspektifin bir ideolojik duruma tekabül etmediğini çok geçmeden anladık” diye devam ediyor.
Öztan, bunun bilhassa de 2011’deki seçimlerden başlayarak merkez sağdan yapılan milletvekili adayı transferleriyle anlaşıldığını söylüyor.

CHP sağa mı kaydı?
CHP açısından merkeze ya da sağ yanlışsız açılım tartışmalarının son tetikleyici ögesi, CHP’nin önderliğindeki Altılı Masa projesi oldu.
“Kılıçdaroğlu devrinin kendi içinde bir tutarlılığı var” diyen Öztan, bu süreçte partinin merkeze kaydırılmaya çalışıldığını öne sürüyor ve bunu şöyle yorumluyor:
“Bu, CHP’yi aslında bir merkez parti, ANAP’ın toplumsal demokrat istikameti daha baskın bir parti haline getirme projesiydi zira AKP’nin yükselişinin aslında merkez sağın çöküşünden kaynaklandığı düşünülüyordu ve merkez sağ seçmeni de gerisine alarak AKP’yi yerinden etmek hedefleniyordu.
“Bu, CHP’de ideolojisizleşme, bir merkez parti pozisyonuna gelme ve mümkün olduğu kadar siyaseti yerleşik çıkarlar üzerine bina etme alışkanlığını oturttu. Son kertede Kılıçdaroğlu’nun temel durumuna nazaran Türkiye’de siyaset, demokratlarla otoriter rejim yanlıları ortasındadır. Bu projenin de en son sonucu Altılı Masa oldu. Bence Altılı Masa, siyaseti demokratlar ve otoriterler ortasında bir çaba olarak okuyorsanız, tasarım olarak çok yanlış bir şey değildir ama Türkiye siyasetinin birçok yapısal gerçekliğini göz arkası eden bir şeydir.”
CHP Genel Lider Yardımcısı Yunus Emre, son yıllarda partinin çok kıymetli ilerlemeler kaydettiğini savunuyor.
Emre, “AKP’nin izlediği kimlik siyasetine karşı Kılıçdaroğlu’nun muhafazakâr diye bilinen kesitlerin, çok kapsamlı ekonomik, toplumsal sıkıntıların da muhatabı olduğunu sıklıkla gündeme getirdiğini ve bu kesitlerin takviye arayışını sürdürdüğünü” söylüyor.
Emre, “bunun yanında sağ partilerle demokrasi fikri etrafındaki ittifakların kültürel kimlikler etrafındaki kutuplaşmayı etkisiz kılabilmek için kıymetli olduğunu” belirtiyor.
“Seçmen tabanlarında da 15-20 yıl öncesine kıyasla değerli bir gelişme olduğunu, örneğin İstanbul’da yine fakir semtlerden ağır oy alır hale geldiklerini, bunun da son seçimde güzelce görüldüğünü” söylüyor.
“CHP sağa kayıyor” tenkitlerini sorduğumuzda Yunus Emre, CHP’nin bir toplumsal demokrat parti olduğunu belirtip “Bence CHP durduğu yerde duruyor da Türkiye bedeller prestijiyle çok sağa kaydı” karşılığını veriyor.

CHP’nin geleceğinde nasıl bir ideoloji görünüyor?
Peki CHP’nin ideolojik çizgisi bundan sonra nereye gidebilir?
Doç. Dr. Öztan, CHP’nin bugün bir koalisyon olduğunu, bu koalisyon içinde toplumsal demokrasi ya da demokratik sol sınırın artık güçsüzleşmiş olduğunu savunuyor.
Öztan’a nazaran CHP’deki değişim tartışmalarının ideolojik ve örgütsel değişim manasında neye tekabül ettiği net değil:
“Türkiye’nin bugünkü şartlarında ideolojik tutarlılığının bu büyüklükte bir partide olmasının birtakım sınırlılıkları var fakat politik strateji ve bu stratejiye uygun taktikler manasında farklılaşmayı gösteren bir değişim durumu yok.”
“Hangi toplumsal bölümlere dayanacağız, hangi toplumsal taleplerin üzerinden yükseleceğiz, kimlerle bu manada ittifak kuracağız, bunlarla birlikte neyi değiştireceğiz. Bu büsbütün bilinmeyen ve sonuçta başkan değişimine ya da toplumun gözü önündeki siyasi takımların ne kadar al benili olduğuna indirgenen bir sürece dönüştü.”
Yunus Emre, hem dünya hem de Türkiye’de kıymetli toplumsal değişimler yaşandığını, Kıta Avrupa’sındaki örgütlü bir personel sınıfını temsil eden klasik bir toplumsal demokrat parti olmaya kalkıldığında bu türlü bir toplumsal tabanın olmadığını belirtip ekliyor:
“Sahiplendiği siyasi kıymetler prestijiyle CHP bir toplumsal demokrat partidir, bu yanlışsız, lakin klasik tabanı toplumsal demokrat partilerden farklıdır. Bir de dünyada da artık o denli bir toplumsal demokrat parti de kalmadı. Alman Toplumsal Demokrat Partisi ya da İngiltere’deki Emekçi Partisi örgütü emekçilerin mi oyunu alıyor? Bütün dünyada bu hususta değişimler oldu.”
Emre, “CHP toplumsal demokrasiyi kendisine rehber ederek, toplumsal tabanını da bunun içine dahil ederek yolunda yürümesi gerektiği” görüşünü savunuyor.

Emre, yeni cumhurbaşkanlığı sisteminin de altını çizip bunun Türkiye’de orijinal bir sorun oluşturduğunu ve bunun görülmesi gerektiğini lisana getiriyor:
“Bugün Türkiye’de otoriter bir rejim var ve bu rejimde sizin ne oy aldığınız değil, birleşip yüzde 50’yi bulmanız kıymetli. O yüzden problem bu kaidelerde ideoloji olmaktan çıkıyor, bir çoğunluğu oluşturabilme stratejisi ve buna bağlı bir iktidar vizyonu ortaya koyma haline geliyor. Sıkıntı sizin ne olduğunuzdan fazla kimlerle birlikte olabileceğiniz haline geliyor.”
CHP’ye, kendi tarihinin süzgecinden bakıldığında, partinin ideolojik olarak nasıl bir çizgide duracağını belirleyen iç faktörler, partide önümüzdeki devirde hangi çizgideki kişi ve kanatların baskın çıkacağı olacak üzere duruyor.
Ama bunun yanında CHP’nin bu çizgisini; Türkiye’nin ekonomik, toplumsal ve kültürel yapısındaki değişimlerin ve de yeni devirde yükselecek toplumsal hareketler ve kümelerin da etkileme ihtimali bulunuyor.