- “Türkiye tarihinin gördüğü en büyük bölüşüm krizini yaşadığımız bu süreçte TÜİK fakirden alıp zengine veren, zengini daha varlıklı, fakiri daha fakir yapan bir tertibin çarklarına uygun biçimde çalışıyor.”
- “Gıda enflasyonundaki artış, açlık hududunu da üste çekiyor. Bütün çalışanları ve emeklileri yoksullukta eşitleyen bir siyaset izleniyor. Milyonlar açlık tehlikesi ile karşı karşıya. Bu zihniyetin değişmesi lazım.”
DİSK Genel Lideri Arzu Çerkezoğlu Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı.
- Enflasyon sayısını açıklayan TÜİK’in hesabının işçiye faturası nedir?
Bugün Türkiye’de yıllardır ülkeyi yöneten siyasi iktidarın tercihleri nedeniyle temel ekonomik siyasetin temelinde fiyatların baskılanması yani emeğin ucuzlatılması var. Türkiye’de bütün emek gelirleri Türkiye İstatistik Kurumu’nun açıkladığı resmi enflasyon verisi üzerinden şekilleniyor. TÜİK’in açıklamış olduğu resmi enflasyon sayısı milyonlarca personelin işçinin emeklinin fiyatını ve ömür şartlarını belirliyor yani TÜİK enflasyonu eksik ölçtüğü sürece, TÜİK enflasyonu yanlışlı ölçtüğü sürece milyonlarca emekçinin işçinin emeklinin sofrasındaki ekmek küçülüyor. Bu nedenle Türkiye İstatistik Kurumu’nun enflasyonu yanlışsız ölçmesi son derece değerli. Bu da yetmez tıpkı vakitte büyümeden, ulusal gelir artışından hissesini alan bir fiyat siyasetine gereksinim var. Yıllardır tüm fiyatlar TÜİK‘in resmi enflasyon sayısı üzerinden belirlendiği için ve enflasyon da eksik ölçüldüğü için çalışanların, işçilerin, emeklilerin ürettiğimiz bedelden aldığı hisse giderek daha fazla düşüyor. Milyonlarca personelin işçinin bu yüksek enflasyon karşısında daha fazla fakirleştiği bir süreci yaşıyoruz. Fiyatlar çok süratle alım gücünü kaybediyor. Türkiye tarihinin gördüğü en büyük bölüşüm krizini yaşadığımız bu süreçte TÜİK de fakirden alıp zengine veren, zengini daha güçlü, fakiri daha fakir yapan bir sistemin çarklarına uygun biçimde çalışıyor.
- Gelir kümelerine nazaran baktığınızda enflasyonun tesiri nasıl?
Enflasyonun gelir kümelerine nazaran de hesaplanması son derece kıymetli zira Türkiye’de gelir dağılımı adaletsizliğinın çok arttığı bir devirdeyiz. Tekrar TÜİK’in sayılarına baktığımızda en varlıklı ve en fakir yüzde 5’lik kısımlar ortasındaki gelir farkı 25 kata kadar çıkmış durumda. Hasebiyle milyonlarca personelin, işçinin, emeklinin son derece düşük fiyatlarla hayatını sürdürmeye çalıştığı bir periyodu yaşıyoruz. Hane halkı harcamalarına baktığımızda milyonlarca çalışan, milyonlarca emekçi, işçi ve dar gelirli gelirinin %22’sini besine, %22’sini kiraya yani barınmaya, %21’ine de işe ya da okula gitmek için ulaşıma harcıyor.
‘MİLYONLAR AÇLIK TEHLİKESİYLE KARŞI KARŞIYA’
Yani dar gelirler açısından besin, barınma ve ulaşım en temel gereksinimler ve bu açıdan bakıldığında besin enflasyonunun gelir kümelerine nazaran ölçülmesi de son derece kıymetli. zira öncelikle hepimiz karnımızı doyurmaya çalışıyoruz. Bir yandan resmi enflasyonla halkın hissettiği gerçek enflasyon ortasındaki makas giderek daha fazla açılırken, besin enflasyonu açısından tablo daha da vahim. TÜİK’in en son açıkladığı haziran ayı besin enflasyon oranı yüzde 53.9, ancak gelir kümelerine nazaran hesapladığımızda sayılar daha çarpıcı hale geliyor. Araştırma dairemiz DİSK-AR TÜİK‘in ham dataları üzerinden düşük gelir kümelerinin besin enflasyonunu hesaplıyor. TÜİK’in besin enflasyonu ortalama yüzde 53.9 olarak açıklanırken, örneğin emeklilerin besin enflasyonu yüzde 66.2. En düşük gelirli yüzde yirmilik kümenin besin enflasyonu ise yüzde 85. Gelir düştükçe besine ayrılan hisse oransal olarak artıyor, hasebiyle besin enflasyonundan fakirler daha fazla etkileniyor. Yani aslında enflasyonun gelir kümelerine nazaran hesaplanması son derece kıymetli. Bugün Türkiye’de dört kişilik bir ailenin yalnızca besin harcaması olan açlık hududu 10.000 TL’nin çok üzerine çıktı bu süreçte besin enflasyonundaki artış, açlık hududunu da üste çekiyor. Milyonlar açlık tehlikesi ile karşı karşıya.
- DİSK olarak, TÜİK’in husus sepetini açıklamamasını yargıya taşıdınız ve yargı sizi haklı buldu. Artık ne yapacaksınız?
TÜİK’in enflasyon hesabındaki eksik ölçümünün milyonlarca çalışan üzerindeki olumsuz tesirleri nedeniyle DİSK olarak bu sürecin takipçisiyiz. TÜİK son bir yıldır diğer bir şey daha yapıyor. TÜİK 1933 yılından beri enflasyonu hesaplarken baz aldığı, “enflasyon sepeti” diye bilinen bilgi sepetini geçtiğimiz bir yıldır açıklamamaya başladı. Bu doğal ki, TÜİK’in enflasyon dataları üzerindeki şaibeyi daha fazla artırdı. Zira bugün Türkiye’de yaşayan, nefes alan milyonlarca insan, 85 milyon her gün çarşıya, pazara, manava gittiğinde, bu ülkede gerçek enflasyonun, yani fiyat artışlarının ne kadar olduğunu yaşayarak görüyor. Böylesi bir süreçte husus sepetini bile açıklamadan enflasyon sayısı belirlenmesi, TÜİK bilgilerine olan inancı daha da azalttı. Biz DİSK olarak evvel bilgi edinme hakkımıza dayanarak enflasyon sepetini talep ettik. Reddettiler, paylaşmadılar. Bilgi Edinme Kıymetlendirme Kurumu’na başvurduk, talebimiz yeniden reddedildi. Akabinde tüzel süreci başlattık ve dava açtık. Ankara 6. Yönetim Mahkemesi DİSK’in bu talebini haklı buldu. Ve mahkeme kararıyla TÜİK’in enflasyon sepetini DİSK’le ve bütün kamuyla paylaşması, misyonunun bir gereği olarak tanım edildi. Ve bu yargı kararına karşın, kazandığınız bu davaya karşın Türkiye İstatistik Kurumu bu dataları açıklamamakta direniyor.
‘TÜİK İTİRAF ETTİ’
En son 5 Temmuz’da bir defa daha TÜİK önünden seslendik. Enflasyonu yanlışsız ölçmeleri ve dataları karartmamaları gerektiği tarafında davetimizi bir kere daha söz ettik. Bu basın açıklamasının bir gün öncesinde, 4 Temmuz’da Türkiye İstatistik Kurumu, bütün bu başvurularımıza yazılı bir yanıt verdi ve verdikleri karşılıkta bu husus sepetini bizlerle paylaşamayacaklarını zira bu dataların kendi ellerinde de olmadığını tabir etti! Aslında bu yazının kendisi bile, TÜİK’in bu baskılanmış enflasyon datalarını nasıl belirlediğinin, yani tümüyle iktidarın direktifleriyle belirlendiğinın açık bir itirafı niteliğindedir. Aklımızla dalga geçen bir karşılıkla karşı karşıya kaldık. Şayet bu datalar TÜİK’in elinde yoksa enflasyonu nasıl hesapladıklarını hakikaten merak ediyoruz. Yapılması gereken aşikardır. Bu ülkenin en esaslı kurumlarından bir tanesi olan, yüzyıla yakın bir geleneği ve birikimi olan Türkiye İstatistik Kurumu, enflasyon sayısını bu ülkede yaşayan herkesin yaşadığı ve hissettiği biçimde, gerçek olarak belirlemesidir. Ve bu belirleme üzerinden de fiyatların enflasyon karşısındaki gerçek kaybınının giderilmesi ve ulusal gelir artışından da hissesini almasıdır.
‘BÖLÜŞÜM KRİZİ YAŞIYORUZ’
Yaşadığımız bu bölüşüm krizini, Türkiye’de süratle artan gelir dağılımı adaletsizliğini giderebilmenin birinci yolu budur. Bununla birlikte, hiç kuşkusuz ki Türkiye’de çok adaletsiz bir vergi sistemi olduğunun da altını çizmek isterim. Bir yandan TÜİK’in bu baskılanmış resmi enflasyon sayıları üzerinden fiyatların belirlendiği, öteki taraftan da kaşıkla verilenin kepçeyle, hatta kazanla geri alındığı adaletsiz vergi sistemiyle bugün Türkiye’de çalışanların, çalışanların, işçilerin, emeklilerin, Türkiye halkının çok önemli bir biçimde fakirleştiği bir süreci yaşıyoruz.
‘HUKUKSAL OLARAK TAKİPÇİSİYİZ’
Özetle TÜİK’in hukuk tanımazlığına, yargı kararına karşın dataları bizlerle, emekçi sınıfıyla, kamuoyuyla, bilim insanlarıyla paylaşmamasına ait olarak hem fiilen hem de hukukî olarak bu sürecin takipçisi olacağız. Zira TÜİK’i bu haksızlıktan hukuksuzluktan vazgeçirmek, milyonlarca çalışanın, işçinin, emeklinin ekmeğine sahip çıkmak manasına geliyor.
- Türkiye’de emek ucuzladı mı, bunun ülkeye ziyanı nedir?
Türkiye’de emek ucuzladı zira 21 yıldır ülkeyi yöneten siyasi iktidarın temel ekonomik siyaseti, temel rotası Türk lirasının değersizleştirilmesi ve emeğin ucuzatılması üzerine şurası. Bu nedenle, bugün Türkiye emeğin uzatıldığı ve fiyatların baskılandığı bir sürecin çok ağır bir tablosunu yaşıyor. Bunun Türkiye açısından sonucu, milyonlarca personelin, işçinin, bu ülkenin tüm bedellerini ve hoşluklarını üretenlerin ürettikleri bedelden yani ulusal gelirden hissesini alamadığı, giderek daha fazla fakirleştiğimiz, yüksek enflasyon karşısında alımgücümüzün giderek daha fazla gerilediği ve gelir dağılımı adaletsizliğinin inanılmaz arttığı karanlık bir tablodur. Tekrar TÜİK’in dataları ile konuşursak, gelir dağılımına baktığımızda Türkiye’de emeğin ulusal gelirden aldığı hisse geçtiğimiz yılın son çeyreğinde Cumhuriyet tarihinin en düşük oranlarını gördü. Bu periyotta Türkiye’de personeller işçiler toplam ulusal gelirin %25’ini alabildi. 2023’ün birinci çeyreğinde bu oran astronomik bir artış ile %38’e çıktı fakat aslında TÜİK de bu artışın EYT nedeniyle yapılan kıdem tazminatı ödemelerine bağlı olduğunu söyledi. Yani bu tek seferlik süreksiz bir durum. Hepimizin yaşadığı gerçeklik ise Türkiye’de Türkiye milyonların çok önemli bir biçimde fakirleşmesi. Ve biraz evvel de söyledigim üzere, sistemin bütün çarklarının zengini daha güçlü, fakir daha fakir yapacak biçimde dönüyor olması… Bunun sonuçlarını yaşıyoruz. Meğer bu ülkenin tüm pahalarını biz üretiyoruz; emekçi sınıfı, işçiler, beyaz yakalısı mavi yakalısı herkes, hepimiz çalışıyoruz, üretiyoruz… Ve bu ürettiğimiz kıymetten hissemizi alabildiğimiz bir gelir siyaseti, bir fiyat siyaseti, bir vergi siyasetiyle Türkiye’nin yaşadığı bu bölüşüm krizini ortadan kaldırabilmek mümkün. Ve Türkiye’de herkesin insanca yaşayabileceği bir gelire, insanca çalışabileceğimiz bir çalışma hayatına ve çalışma hakkına ulaşabildiğimiz, demokrasinin tüm kurumları ile işlediği bir toplumsal tertip mümkün. Bizim çabamız de bunun çabasıdır.
- Fiyatlara beklenen artırım yapıldı lakin alım gücünde değişim yok. Bu fiyatlar enflasyonu göz önüne aldığınızda ne kadar vakitte erir?
Burada temel sıkıntı taban fiyatın ve öteki bütün fiyatların kaç lira olduğu ya da bu fiyatlara yüzde kaç artış yapıldığı değil alım gücüdür. Taban fiyattan başlarsak, aslında bir sembolik fiyat olması gereken minimum fiyat bugün Türkiye’de bir ortalama fiyat haline gelmiş durumda. Çalışanların yarısından fazlası taban fiyatla hayatını sürdürüyor. Hatta üniversite mezunu gençlerimizin yarısı minimum fiyatla çalışma hayatına başlıyor. Hasebiyle bir ortalama fiyat olan taban fiyat oransal olarak artırılırsa da gerçek enflasyon oranında artırılmadığı için, ulusal gelir artışından hissesini almadığı için ve Türkiye çok yüksek enflasyonlu bir sürecin içerisinde olduğu için, bütün fiyatlara yapılan artışlar 1-2 ay içerisinde eriyip gidiyor ve uçuyor. Bilhassa öteki fiyatlar minimum fiyatla tıpkı oranda artırılmadığı için, daha az artırıldığı için Türkiye giderek daha fazla bir taban ücretliler ülkesi haline geliyor.
- Yapılması gereken nedir?
Asgari fiyatın ve bütün fiyatların gerçek enflasyon karşısında kaybını giderecek; büyümeden, ulusal gelir artışından hissesini alacak; açlık ve yoksulluk hududu sayıları dikkate alınarak belirlenmesi ve yüksek enflasyonla da gerçek manada bir gayret ile iktisatta toplam bir güzelleşmenin sağlanmasıdır. Yoksa taban fiyata ve bütün fiyatlara ne kadar artış yaparsanız yapın ya da örneğin sendikalı işyerleri açısından en güzel toplu kontratları de imzalasak, daha o toplu iş mukavelesinin mürekkebi kurumadan gerçekleşen fiyat artışlarıyla fiyat artışları uçup gidiyor.
‘YOKSULLUKTA EŞİTLENİYORUZ’
Şu anda bütün çalışanları, bütün emeklileri yoksullukta eşitleyen bir siyaset izleniyor. Yani herkesin taban fiyatlı olduğu, tüm emekllierin en düşük emekli aylığı alarak hükümetin belirlediği sayıya mahkum edildiği, bütün kamu çalışanlarının yeniden en düşük memur maaşı seviyesinde fiyatlandırıldığı, yani herkesi yoksullukta eşitleyen bir nizam kelam konusu. Türkiye’de bunun değişmesi lazım bu zihniyetin değişmesi lazım.
- Türkiye’de emekçi sınıfının fiyatı nedir, bilhassa Batı ile karşılaştırdığınızda ortaya nasıl bir tablo çıkıyor?
Türkiye tüm dünyada emeğin en ucuz olduğu ülkelerden bir tanesi. Minimum fiyatın bir ortalama fiyat haline geldiği ülkemizde, minimum fiyatın dolar ve euro bazında karşılaştırması yaptığımızda Türkiye en düşük minimum fiyatlı ülkelerden bir tanesi. Çok değil bundan 8-10 yıl evvel Türkiye’den daha düşük minimum fiyatı olan 12 ülke varken şu anda Türkiye Avrupa’daki en düşük iki taban fiyattan bir adedine sahip. Türkiye’de taban fiyatın yüksek olduğuna dair bilhassa sermaye ve iktidar tarafından sıkça tekrarlanan argümanların gerçeklikle bir ilgisi yok. Hem sayı olarak alım gücü olarak Türkiye en düşük taban fiyatlı ülkelerden bir tanesi. Üstelik tekrar altını çizmek isterim ki; taban fiyat kapsamının bu kadar geniş olması Türkiye’de milyonların açlık hududunun altına çok süratle gerileyen bir minimum fiyata mahkum edilmiş olması manasına geliyor. Örneğin son iki yıldır o kadar yüksek enflasyonlu bir sürece girdik ki minimum fiyat yıl ortasında revize edilmek zorunda kalınıyor. Ancak buna karşın örneğin şu an 1 Temmuz prestiji ile belirlenen 11.402 TL taban fiyat bırakın yoksulluk hududunun üstüne çıkmayı, 1-2 ay içinde açlık sonunun aaltına gerileyecek.
- Gerçek enflasyon dikkate alınsa taban fiyat ne kadar olur?
Asgari fiyatı konuşurken milyonlarca personelin ailesiyle birlikte yaşamak zorunda olduğu bir fiyatı konuşuyoruz. O nedenle Türkiye’de minimum fiyatın belirlenmesi süreci devletin toplumla yaptığı en büyük toplu kontrat sürecidir. Taban fiyat tabir yerindeyse Türkiye’de milyonları sıkıntısıdır ve memleket problemidir. Taban fiyat belirlenirken birtakım kriterlerin çok net bir biçimde göz önüne alınması gereklidir. Birincisi, sizin sorunuza da söylediniz gerçek enflasyon… Bunun için enflasyonun evvel TÜİK tarafından gerçek ölçülmesi ve gerçek enflasyon karşısında minimum fiyatın kaybının kesinlikle giderilmesi gereklidir. İkincisi, taban fiyatın ve tüm fiyatların büyümeden, ulusal gelir artışından hissesini aldığı bir fiyat siyasetine gereksinim var. Şayet taban fiyat ve bütün fiyatlar ulusal gelir artışından hissesini alamazsa gelir dağılımı adaletini sağlamak mümkün olmaz ve herkesi mahrumluk da eşitleyen siyasetleri devam ettirmiş oluruz. Üçüncüsü, bugün Türkiye’de taban fiyat bütün milletlerarası kontratlara karşıt bir biçimde tek bir emekçi üzerinden belirlenmektedir meğer insan hakları üniversal bildirgesinden Avrupa Toplumsal Kaidesi’ne kadar tüm memleketler arası kontratlar minimum fiyatı çalışanın ailesiyle birlikte geçinebileceği bir fiyat olarak tanım eder. Lakin Türkiye’de minimum fiyat hala tek bir emekçi üzerinden belirlenmektedir. Dördüncüsü de, açlık ve yoksulluk hududu sayıları dikkate alınmalı ve bir konutta en azından iki kişi çalıştığı vakit o konuta bir yoksulluk hududu kadar gelir girmesi sağlanmalıdır.
Biz taban fiyatla ilgili sayı teklifimizi bu dört kriter üzerinden hesaplıyoruz ve şu an örneğin Haziran ayı prestiji ile yoksulluk hududunun 34.000 TL üzerinde olduğunu düşünürsek taban fiyatın ne kadar olması gerektiği de ortaya çıkar. Yıl sonu prestiji ile de yeniden aralık ayı sayıları üzerinden bu hesaplamaları yapacak ve taban fiyatla ilgili olması gereken asgarî fiyatı da yeniden bütün kamuoyuyla ve ülkeyi yöneten iktidarla paylaşacağız ve insanca yaşayabileceğimiz bir taban fiyat için çabayı sürdüreceğiz.
- Kamu çalışanı ile özel bölümde çalışan personel ortasındaki fark çok açıldı. Bunun istikrarı nasıl sağlanmalı?
Türkiye’de bütünlüklü bir fiyat siyaseti olmadığı için ve tüm ekonomik siyasetin temelinde fiyatların baskılanması olduğu için periyot devir özel dal ve kamu ortasındaki fiyat dengesizliği de artıyor. Örneğin seçimden evvel kamu toplu iş mukaveleleri çerçeve protokolü imzalandı ve orada seçim öncesi olmasının da tesiriyle bir artış yapıldı. Ve şu anda Türkiye’de kamuda çalışan emekçilerin en düşük fiyatı 18.000 TL civarında bir sayı olarak belirlendi. Bu kamu çerçeve protokolünün hala uygulanmadığı kamu kurumları da var; birtakım üniversite hastaneleri, Aile Bakanlığı’na bağlı kurumlar başta olmak üzere… Fakat bu yapılan çerçeve kontratla kamudaki emekçilerin fiyatı 18.000 TL olarak belirlenmiş oldu. Özel dal açısından baktığımızda ise 1 Temmuz prestiji ile belirlenen minimum fiyat 11.402 TL. Ve özel dalda sendikalaşma oranının ve toplu iş kontratı kapsamının son derece düşük olduğunu, %5’ler seviyesinde olduğunu göz önüne aldığımızda milyonlarca emekçinin taban fiyatla çalıştığı gerçeği ile karşı karşıya kalıyoruz. Yani özel kesimle kamu ortasındaki fiyatlardaki makasın açlıldığını görüyoruz. Halbuki olması gereken özel kesim kamu ayrımı olmaksızın bütün personellerin fiyatlarının ve minimum fiyatın insanca yaşayacak bir seviyede olması.
Kısa vadede, bizim maddelerimizde da var olan fakat bugün kullanılmayan “teşmil” dediğimiz sistem işler hale getirilmeli. Yani bir iş kolunda, bir iş yerinde bir toplu iş kontratı imzalandığında o toplu iş mukavelesinin o işkolundaki öbür personellere ve işyerlerine de uyarlanması manasına gelen teşmil sisteminin işler hale getirilmesi ile Türkiye’de son derece düşük olan toplu kontrat kapsamını genişletmek ve böylece fiyatları üste çekmek ve Türkiye’yi bir minimum ücretliler toplumu olmaktan kurtarmak mümkün. Yani kamuda yahut özel dalda çalışan bütün çalışanların insanca yaşayacak bir fiyata sahip olabilmesi ulaşabilmesi için verilmesi gereken bir çaba ve bu bahiste atılması gereken yapısal adımlar var.
‘ASGARİNİN ALTINDA FİYAT OLAMAZ’
- Emekliler evvelden minimum fiyattan fazla aylık alırdı. Artık ise emekli aylıkları minimum fiyatın de altında, hatta açlık hududunda. Emekliler için nasıl bir fiyat siyaseti yapılmalı?
Türkiye’de hak sahipleri ile birlikte düşündüğümüzde 14 milyonu aşkın bir sayıyla aslında çalışanlardan sonra en büyük toplumsal küme emekliler. Türkiye’de emeklilerin fiyatları bilhassa 2008 yılında AKP tarafından yapılan yasal düzenlemeyle çok sistematik bir biçimde geriledi. 2008 yılında çıkarılan 5510 sayılı kanunla emekli aylıkların alt sonu ve aylık bağlama oranı ve emeklilerin ulusal gelirden aldığı hisse düşürüldü. Böylelikle bilhassa 2008 sonrasında emekli maaşları sistematik bir biçimde geriledi. Sizin de söylediğiniz üzere, örneğin 2000 yılında Türkiye’de en düşük emekli aylığı minimum fiyatın 1.4 katıydı yani yüzde 40 daha fazlasıydı. Halbuki bugün en düşük emekli aylığı taban fiyatın çok çok altında ve neredeyse yarısına kadar gerileyebiliyor. Münasebetiyle minimum fiyatın bile çok altında, açlık sonunun çok altında fiyatlarla yaşamaya çalışıyor milyonlarca emekli ve hak sahibi. Bu asla kabul edilebilir bir durum değil.
‘EMEKLİ AÇLIK SONUNUN ALTINDA’
Emekli aylıkları çok önemli bir biçimde gerilediği için, biraz da yansıları azaltmak için iktidar en düşük emekli aylığını açıklıyor. Ve bu şu anda en düşük emekli aylığı 7500 TL. Ama gerçek aylığı 7500 TL’nin altında milyonlarca emekli var. Örneğin 5000 TL emekli aylığı olan bir kişinin aylığı 7500 TL’ye yükseltilmiyor. 5000 TL’nin üzeri Hazine tarafından 7500 TL’ye tamamlansa da kök aylık birebir kalıyor. Buda yapılan artışların daima olarak en düşük aylığın altında kalmasına sebep oluyor. Yani bütün emeklileri en düşük emekli aylığına hakikat iten bir siyaset sürdürülüyor. Yeniden yansıları biraz azaltmak için, yılda iki defa bayramlarda emekli ikramiyesi veriliyor. Fakat 2018’den beri ikramiyelere artış yapılmıyor. Hasebiyle bütün emeklileri, bırakın yoksulluk hududunu, açlık sonunun bile çok altında, taban fiyatın bile çok çok altında fiyatlara mahkum eden bir siyaset izleniyor. Meğer minimum fiyatın altında fiyat olmaz. Münasebetiyle en düşük emekli aylığının minimum fiyat seviyesine yükseltilmesi ve tüm aylıkların da birebir oranda artırılması, bayramlarıda verilen emekli ikramiyelerinin de taban fiyat seviyesine yükseltilmesi kaide.
‘EMEKLİNİN KAYBI GİDERİLMELİ’
Emekli aylıklarının ,yıllardır yaşadıkları bu kaybı da giderecek bir intibak maddesiyle tekrar düzenlenmesi ve böylece emeklilerin insanca yaşayacak bir gelire kavuşması sağlanmalı.
‘ÖNCE ROTA DEĞİŞMELİ’
- Kabineye ve iktisat kurumlarına yapılan atamalara baktığınızda umut görüyor musunuz?
Özellikle ekonomik sıkıntıların bu kadar ağırlaştığı, yüksek enflasyon ve hayat pahalılığının bu kadar önemli boyutlara ulaştığı bir süreçte iktisada dair büyük vaatler verildi ve büyük umutlar yaratıldı. Ancak burada benim söyleyeceğim bir şey, ülkeyi yöneten iktidarın temel ekonomik siyasetlerinin, temel rotasının, temel tercihlerinin değişmediği sürece iktisadın başına kimlerin getirildiğinin çok da bir kıymeti yok. Zira biz biliyoruz ki bugün yaşadığımız ağır tablo, yani yüksek enflasyon, hayat pahalılığı, gelir dağılımı adaletsizliği, işsizlik, bütün bunlar ülkeyi yöneten iktidarın beceriksizliğinden ya da iktisat bürokratların iş bilmezliğinden kaynaklanmıyor. Ülkeyi yöneten siyasi iktidarın, AKP’nin temel ekonomik tercihlerinin, sınıfsal ve siyasal tercihlerininin sonucu olan bir tabloyu yaşıyoruz biz bugün. Hasebiyle temel olan bu tercihlerin, bu temel ekonomik rotanın değişmesidir. Tercihler değişmediği sürece, zengini daha varlıklı fakir daha fakir yapan bu nizamın çarkları o denli ya da bu türlü dönmeye devam eder. Hasebiyle yeni iktisat yönetiminine dair umutvar olmak mümkün değildir ve zati seçimden çabucak sonra akaryakıtdan, ekmeğe, çaya kadar her şeye gelen artırımlar ve akabinde da yaşanan bu krizin bütün faturasını daha fazla personele işçiye halka yüklemeyi hedefleyen vergi düzenlemeleri, yani dolaylı vergilerin artırılması, bu husustaki tercihlerin değişmediğinin, tam aksine yaşanan krizin tüm faturasının çalışanlara işçilere halka ödetilmeye çalışıldığının bir göstergesidir.
‘TÜRKİYE BU UTANÇ TABLOSUNDAN KURTULMALI’
- Türkiye’de sendikalaşmanın önündeki mahzurlar neler?
Bugün Türkiye’de her şey lakin her şey emekçilerin sendikalaşmasının örgütlenmesinin önünde pürüzdür: Yasalar, mevzuat, patronların tavrı, devletin tavrı, en temel yasal ve anayasal bir hak olan sendikalaşma karşısında patronların her türlü baskıyı uyguladığı süreçler ve bütün bunlara en hafif tabiriyle sessiz kalarak ortak olan bir siyasi iktidar… Yani öncelikle Türkiye’de sendikal mevzuatın doruktan tırnağa demokratikleştirilmesi, sendikalaşmanın ve toplu kontrat ve grev hakkı başta olmak üzere sendikal hakların kullanımının önündeki tüm manilerin kaldırılması gereklidir. Bugün Türkiye’yi grevleri yasaklamakla övünen bir zihniyet yönetmektedir ve sendikalaşmanın, sendikal hakların kullanımını önündeki pürüzler Türkiye’de sendikalı emekçi sayısını giderek daha fazla düşürmüştür.
Bütün dünyada da neoliberal stratejinin temelinde emekçi sınıfının örgütsüzlüğü durmaktadır lakin biz Türkiye’de bunu daha ağır bir biçimde yaşıyoruz. 12 Eylül’den sendikalaşmanın önünde büyük mahzurlar getirilmiştir; grev hakkının kullanımını önünde büyük maniler vardır. Ve bu nedenlerle, bugün Türkiye’de gerçek sendikalı personel oranı yüzde 12. Her 100 personelden yalnızca 12’si sendikalı lakin toplu iş mukavelesi kapsamı daha da düşük, özel bölümde bu oran yüzde 5’e kadar geriliyor. Bu tablonun değişmesi lazım.
- Nasıl değişir?
Bunun için de olağan sendikaların da emekçi sınıfının değişen yapısı ve bilhassa teknolojinin gelişmesiyle birlikte yaşadığımız gerçeklikleri göz önüne alması gerekiyor. Sendikaların da kendisini doruktan tırnağa yenilediği ve bugünün gereksinimleri üzerinden örgütlenme ve çaba formüllerini yenilediği bir sürece gereksinim var. Lakin asıl olarak sendikalaşmanın ve sendikal hakların kullanın önündeki mahzurların kaldırılması ve bu kara tablonun ortadan kalkması lazım. Memleketler arası Sendikalar Konfederasyonu ITUC her yıl bütün dünyada sendikal hakların ve emekçi haklarının en makus olduğu 10 ülkeyi açıklıyor ve maalesef benim ülkem bütün dünyada sendikal hakların en makûs oldu on ülkeden bir tanesi. 8 yıldır aralıksız bir biçimde personel hakları açısından en berbat on ülkeden birisi olmaya devam ediyoruz. Türkiye bu utanç tablosundan kurtulmalı. Bunun yolu da çalışma hayatının zirveden tırnağa demokratikleştirilmesi ve sendikalaşmanın önündeki mahzurların kaldırılması.
‘DEMOKRASİ ÇALIŞANIN EKMEĞİDİR’
- Sendikaların siyasete tesiri nedir?
Siyasete tesir dediğimiz Türkiye’de personel sınıfı başta olmak üzere bütün toplumsal bölümlerin karar sistemine katılabildiği ve bunun sürekliliğini teminat altında olduğu gerçek bir demokrasinin inşasıdır. O yüzden biz DİSK olarak “demokrasi personelin ekmeğidir” diyoruz. Yani demokrasinin olmadığı yerde emeğin hakları olmaz; emeğin hakların olmadığı yerde de demokrasi olmaz. O nedenle taban fiyattan çalışma hayatımıza ve memleketin öteki problemlerine kadar emekçi sınıfının kelam ve karar sahibi olabileceği, bunun garanti altında olduğu gerçek bir demokrasi için çaba veriyoruz
- Sığınmacılar personellerin fiyatları nasıl etkiledi?
Sermayenin ve iktidarın fiyatları baskı altına almaya yönelik siyasetlerinde göçmen emeği de kullanıldı. Sığınmacıların daha ucuz, daha garantisiz emek kaynağı olarak görülmesi ve kullanılması, Türkiye’de fiyatlar genel düzeyini düşürmeye yönelik siyasetlere hizmet etti. sığınmacıların kayıt dışı ve taban fiyatın bile altında çalışmaya zorlanması, mecbur bırakılmaları tüm fiyatları baskılayan siyasetlerin değerli bir modülü oldu.
- Türkiye’deki milyonlarca personel tüm bu olumsuz şartlardan kurtulmak için, ortak çıkarları doğrultusunda neden birlikte uğraş etmiyor?
Tabloyu tanım ettik: Hem örgütlenmen önündeki mahzurlar, hak aramanın önündeki mahzurlar hem de Türkiye’deki siyasi iklimin kendisi… Evet tüm bunların olumsuz tesirleri var. İktidarın ve sermayenin personel sınıfını bölmeye, parçalamaya ve böylelikle yönetmeye yönelik siyasetlerinin tesiri var. Bu kadar olumsuz şartları yaşanırken ekmeği için, hakları için, eşitlik, adalet, barış ve kardeşlik temelinde gerçek bir demokrasi için gayret edenler de var; ve yeni bir toplumsal tertibi ve yeni bir toplumsal mukaveleyi kurma çabası de tüm zorluklara ve baskılara karşın devam ediyor.
‘TÜRKİYE ÜCRETLİLER TOPLUMU’
Toplumunun dörtte üçü fiyatı ile geçimini sağlıyor. Türkiye bir ücretliler toplumu haline geldi; bu hakikat de göstermektedir ki emekçi sınıfı olmadan, emekçi sınıfı örgütlü olmadan, ülkede demokratik bir değişimden, dönüşümden kelam edilemez. Emekçi sınıfı olmadan demokratik bir cumhuriyetin olmayacağı açıktır. O nedenle bizler tüm sınıf kardeşlerimizi, beyaz yakalısı mavi yakalısı tüm Türkiye emekçi sınıfını, sendikalı olmaya, DİSK’li olmaya ve işimize, ekmeğimize, emeğimize, çocuklarımızın geleceğine ve memlekete sahip çıkmak için yanyana omuzomuza gayret etmeye çağırıyoruz.
ARZU ÇERKEZOĞLU KİMDİR?
1969’da Artvin’de doğdu. İÜ Tıp Fakültesi’nde eğitim gördü. İstanbul Öğrenci Dernekleri Federasyonu kurucu genel sekreterliği üzere vazifelerde bulundu. Hekimliğe başladıktan sonra Tüm Sıhhat Sen ve Sıhhat ve Toplumsal Hizmet İşçileri Sendikası’nda üç periyot şube başkanlığı misyonlarını yürüttü. 2008’de Dev Sağlık-İş’te hala sürdürdüğü genel başkanlık misyonunu üstlendi. 2013’te DİSK Genel Kurulu’nda genel sekreter seçildi ve DİSK’in birinci bayan genel sekreteri oldu. 2018 Mayıs ayında DİSK Genel Başkanlığı’na seçilen Çerkezoğlu, bu misyona 14-16 Şubat 2020 tarihlerinde düzenlenen DİSK 16. Genel Kurulu’nda tekrar seçildi.
