WHO, ülkelerin tütün denetim çalışmalarına rehberlik etmesi için tüm üye ülkelere önerdiği “MPOWER” isimli altı tedbiri içeren bir siyaset paketine sahip.
Türkiye’nin de içinde bulunduğu dört ülke, kelam konusu altı tedbiri en düzgün uygulayan ülkeler olarak öne çıktı.
WHO Genel Yöneticisi Tedros Adhanom Ghebreyesus, rapor sonunda ortaya çıkan sonuçların, alınan tedbirlerle daha fazla insanın yavaş fakat emin adımlarla tütünün zararlarından korunduğunu gösterdiğini söyledi.
Bu yıl Hollanda ile birlikte MPOWER stratejisinin tamamını birinci kere uygulayan iki ülkeden biri olan Morityus’un başbakanı Pravind Kumar Jugnauth, “Sağlam bir siyasi iradeyle Morityus’ta tütün denetim siyasetlerinde büyük ilerleme kaydettik. Ülkemiz MPOWER stratejisini benimsemiş ve kararlı bir biçimde dumansız bir ülke olma yolunda ilerliyor” dedi.
Hollanda Sıhhat, Refah ve Spor Bakanı Maarten van Ooijen ise kelam konusu başarıyı sivil toplum kuruluşları, sıhhat uzmanları ve tıp profesyonelleri ile birlikte yakaladıklarını söyledi ve şöyle konuştu:
“Asıl övgü onlara ilişkin. Sigara kullanım oranını azaltma konusunda ilerleme kaydediyoruz, fakat hala kat etmemiz gereken uzun bir yol var. Birlikte 2040 yılına kadar dumansız bir kuşak için gayrete devam edeceğiz.”
MPOWER NEDİR?
MPOWER, İngilizce “monitor” (izleme), “protect” (koruma), “offer” (teklif), “warn” (uyarı), “enforce” (yürütmek) ve “raise” (vergi artırımları) sözlerinin baş harflerinden oluşuyor ve ülkeler bu kriterlere nazaran yıllık olarak bedellendiriliyor.
Sağlık Bakanlığı’nın aktardığına nazaran tedbirler şöyle listeleniyor:
- M: Tütün kullanımını izlemek
- P: İnsanları pasif sigara dumanı etkileniminden korumak
- O: Tütün kullanımının bırakılması için yardım teklif etmek
- W: Tütünün ziyanları konusunda ikazlarda bulunmak
- E: Tütün reklam, promosyon ve sponsorluk yasaklarını uygulamak
- R: Tütün eserlerindeki vergiyi artırmak
ÖNLEM ALAN ÜLKE SAYISINDA ARTIŞ
Rapora nazaran yılda 8 milyondan fazla insan tütün kullanımına bağlı olarak hayatını kaybediyor.
Bu manada sigaranın dünya nüfusunun en büyük tehditlerden birisi olarak gösteriliyor.
Ancak dünya nüfusunun yüzde 71’ine tekabül eden 5,6 milyarlık nüfus, MPOWER tedbirlerinin en az birisiyle korunuyor.
MPOWER tedbirlerinden en az birine sahip olan ülke sayısı 2007 yılında 44 iken, bu sayı 2022’de 151’e yükseldi. 101 ülke ise iki ya da daha fazla tedbiri hayata geçirmiş bulunuyor. 48 ülke ise en az üç metodu uygulayarak, 1,5 milyarlık bir nüfusu muhafaza altında tutuyor.
Dünya çapında 2007’den bu yana MPOWER tedbirlerini uygulanması istikrarlı bir biçimde artsa da bu artış 2018’den bu yana keskin bir yavaşlama gösterdi.
15 yıl evvel hayata geçirilen MPOWER sayesinde dünya çapında sigara içen insanların sayısında düşüş yaşandı. WHO raporuna nazaran MPOWER tedbirleri olmasaydı bugün dünyada 300 milyondan fazla insan sigara içmeye devam edecekti.
Rapordan öne çıkan sonuçlar şöyle:
- Ülkelerin yüzde 40’tan fazlasında kapalı yerlerde sigara içmek yasak.
- Etiyopya, İran, İrlanda, Ürdün, Madagaskar, Meksika, Yeni Zelanda ve İspanya ise tüm MPOWER kriterlerinden beşini uygulamış durumda.
- Ancak 44 ülke ise hiçbir MPOWER tedbirini uygulamış değil.
- 53 ülkede sıhhat tesislerinde sigara içme yasağı bulunmuyor.
- Türkiye, Avustralya, Belçika, Kanada, Danimarka, Finlandiya, Fransa, İsrail, Norveç, Suudi Arabistan ve Birleşik Krallık da dahil 22 ülke tek tip sigara paketini mecburî tutuyor.
- Türkiye, sigaraya karşı kitle bağlantı araçları kampanyalarında ve reklam, tanıtım, sponsorluk yasaklarının uygulanmasında en yüksek muvaffakiyet gösteren ülkeler ortasında.
‘TÜTÜN SANAYİSİ DİRENİYOR’
WHO Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar ve Yaralanmalar Global Elçisi Michael Bloomberg, sigaranın hala dünyadaki önlenebilir ölümlerin önde gelen nedeni olduğunu belirtti.
Rapora katkı sunan Bloomberg Philanthropies’in de kurucusu olan Bloomberg, “Çalışmalarımızın sonuçlarını elde ettiğimiz açık, lakin hala birçok ömür risk altında. Yeteri sayıda ülke, bırakma ve tütün vergilendirme siyasetlerini uygulamıyor” dedi.
Tütün sanayisinin de tütün denetimi maddelerine karşı durmaksızın direniş gösterdiğini tabir eden Bloomberg, “Sektör, gençleri ve çocukları elektronik sigara ve tütün eserleri ile gaye alıyor. Tütün sanayisi ölümcül eserlerini itmek için yeni yollar bulduğunda, biz daha güçlü bir halde karşı koymalıyız” diye konuştu.
TÜRKİYE’DE DURUM NASIL?
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan “Türkiye Sıhhat Araştırması, 2022” raporuna nazaran her gün tütün mamulü kullanan 15 yaş ve üstü bireylerin oranı yüzde 28,3. 2019 yılında yayımlanan bir evvelki raporda bu oran yüzde 28 olarak belirlenmişti.
Bu oranın 2022 yılında erkeklerde yüzde 41,3, bayanlarda ise yüzde 15,5 olduğu tespit edildi. Tütün mamulü kullanmayan bireylerin (bırakanlar ve hiç kullanmayanlar) oranı ise, 2019 yılında yüzde 68,7 iken 2022 yılında azalarak yüzde 68 oldu.
