Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) İdare Heyeti Lideri Uzman Ulutaş, güç maliyetlerindeki ölçüsüz artışın, alım gücü meselelerinin yanı sıra gelir düşürücü bir etken olarak da genel ekonomiyi baltaladığını söyledi. 2022’de elektrik yardımı alan hane sayısının 3 milyon 690 bin 582’ye yükseldiğini vurgulayan Becerikli Ulutaş ile güç piyasasını konuştuk.
AYDA 345 TL FATURA
- Bir hanenin aylık elektrik faturası ortalama ne kadar oldu?
EMO hesaplamalarında, 4 kişilik bir ailenin minimum hayat standartları için aylık 230 kWh’lik güç tüketeceği varsayılıyor. Dört kişilik ailenin taban elektrik faturası Ağustos 2017’deki 95 TL’lik düzeyden, bu yılın birebir ayında 345 TL’ye yükseldi. Elektrik faturasının yurttaşa yükü katlanarak
artıyor. Elektriğe Ağustos 2019’da yüzde 23, 2020’de yüzde 14.9, 2021’de ise yüzde 28.9’luk artırım yapıldı. Ağustos 2022’de ise artış oranı yüzde 57.9’a ulaştı. Genel seçimlerin yapıldığı 2023’te ise artış oranı yüzde 3.9 ile minimumda tutuldu.
TUSUNAMİYE DÖNÜŞTÜ
- Enflasyonun yükselmesinin ana kalemlerinden biri de güç faturaları. Yakın vadede elektrik fiyatlarına artırım bekliyor musunuz?
Salgın sonrası dünya genelinde güç maliyetlerindeki süreksiz dalgalanmanın tetiklediği artırım dalgası, ülkemizin içinde bulunduğu kırılgan ekonomik şartlar nedeniyle bir tusunamiye dönüştü. Ne yazık ki ülkemizde maliyetler azalırken dağıtım bedelleri artırılarak fiyatların sabit tutulduğu, maliyet artışlarının ise faturalara yansıtıldığı bir güç iktisadı oluştu. Döviz kuru ve enflasyon artışı nedeniyle önümüzdeki günlerde tekrar artırım yapılması gerektiği söz edilmekte. 2024’te yapılması beklenen lokal seçimlere yakın tarihlerde artırım yapmayı tercih etmeyecekleri için önümüzdeki aylarda artırım yapmak isteyebilirler.
- Elektrik faturasını ödeyemeyen hane sayısı belirli mi?
Enerji maliyetlerindeki ölçüsüz artış, alım gücü problemlerinin yanı sıra gelir düşürücü bir etken olarak da genel ekonomiyi baltalıyor. Elektrik gücündeki maliyet artışları; tüm mal ve hizmetlerde temel girdi niteliğinde olduğu için iğneden ipliğe tüm eserlerin pahalılaşmasına neden oluyor. Bu nedenle yurttaşlar ay sonu faturalarını ödemekte zorlanıyorlar.
2021’de elektrik faturası dayanağı verilen haneler 1.8 milyondu. 2022’de bu 3 milyon 690 bin 582 haneye fırladı.
SAADET ZİNCİRİ GİBİ
- Özelleştirilen üretim, dağıtım ve perakende elektrik satış şirketlerine, devlet tarafından ek takviyeler sağlanıyor. Yurttaş üzerinden özel bölüme aktarılan kaynak ne kadar?
Bugün iş dünyasının da şikâyet ettiği, sanayi kuruluşlarının da yakındığı güç maliyetlerinin büyük kısmı denetimsiz piyasalaştırmanın sonucudur. Faturasını ödemekte zorlanan sanayi kuruluşlarının kendi elektriğini üretmeye çalıştığı bu devirde, arz fazlasına, yatırım bolluğuna karşın “yokluk” yaşanmakta. Memleketler arası sermayenin verdiği döviz bazlı kredileri rahat tahsil etmesine yönelik olarak, kârlılık düzeyi yüksek tutulmaya çalışılan güç şirketlerine aktarılan kamu kaynağının hesaplanması bile imkânsız hale geldi. Hem üretim, hem dağıtım, hem de perakende şirketleri olan sermaye kümeleri, farklı hukuksal kişiliklermiş üzere saadet zincirlerine benzeri formda işletilmekte.
TAM BİR YIKIMA NEDEN OLDU
- Enerjideki yatırımlar etraf açısından da büyük tehdit, en son Akbelen’deki teşebbüsler. Güç üretimleri planlanırken nelere dikkat edilmeli?
Plansızlık nedeniyle yatırım ve arz fazlalığı piyasada fahiş sayıların oluşmasına neden oluyor. Bugünkü arz fazlalığı geçmişte verilen alım garantileri ve öbür yatırım teşvikleriyle oluşturulmuş ve bu şirketlerin kâr etmesinin garantiye alınmaya çalışılması ise tam bir yıkıma neden olmuştur. Ne bugün ne yarın Akkuyu yahut Akbelen’deki güç tesisleri ülkemiz açısından hayati olacaktır. Bu yatırımların hayata geçmesi ve örneğin Akkuyu için verilen alım garantisiyle para kazanmaya başlaması ülkemiz için değil Rusya için daha kıymetli. Ülkemiz etraf riski oluşturan tüm güç üretim tesislerini yerli ve yenilenebilir kaynaklara dayalı tesislerle yedekleyebilir, ikame edebilir.
- Enerji kesiminde gördüğünüz en büyük kahırlar neler?
Enerji kesimindeki en temel risk, dışa bağımlı ve özel şirketlerin kısa vadeli kârlarının devamlılığını temel alan bir piyasa yapısının varlığıdır. Bu yapı tüm toplum için dayanılmaz bir hale gelmiş olan yüksek elektrik fiyatlarının ana sorumlusu olduğu üzere birebir vakitte alanı yönetilemez bir hale getirmiştir.
