Türkiye iktisadında seçimlerden sonra değişen iktisat idaresiyle birlikte nasıl bir siyaset izleneceği konusu tartışılıyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Lideri Hafize Gaye Erkan’ın iktisat siyasetlerinde ne üzere değişiklikler yapacağı, yüzde 8,5 olan siyaset faizinin, önümüzdeki hafta yapılacak olan TCMB Para Siyaseti Kurulu’nda (PPK) yükseltilip yükseltilmeyeceği de merakla bekleniyor.
Şimşek, Bakanlık Periyot Teslim Töreni’nde iktisat idaresine ait “Rasyonel bir tabana dönme dışında seçenek kalmamıştır” demişti. Cumhurbaşkanı Erdoğan da dün “Hazine ve Maliye Bakanı’mızın şu andaki fikri noktasında, biz olağan kendisine burada atacağı adımları hızla, rahatlıkla Merkez Bankası ile atmasını kabullendik, ‘hayırlı olsun’ dedik ve bu halde de enflasyonu tek haneye düşürmekteki kararlılığımızı da bildirdik” açıklamasını yaptı.
İktisatçı Hayri Kozanoğlu, faizde beklenen gelişmeleri, Türkiye iktisadının gidişatını kıymetlendirdi. Kozanoğlu, Şimşek’in kelam konusu olan siyasetlerini ‘kemer sıkma politikası’ olarak nitelerken, bu siyasetlerin daha güzel bir geleceğe işaret etmediğini ve insanların yüzünü güldürecek bir gelecek fikrinin görünmediğini belirtti.
“DOLAR KURUNU 20’NİN ALTINDA TUTTULAR”
Kozanoğlu, şunları söyledi:
Türkiye iktisadı büyük ölçüde gelecek hafta, 22 Haziran’da gerçekleştirilecek olan Para Siyaseti Şurası’nın faiz kararına kilitlenmiş durumda. Hatırlamak gerekirse, şu anda Merkez Bankası’nın uyguladığı siyaset faizi yüzde 8,5. Bunun iktisadın realiteleriyle, gerçekleriyle, Mehmet Şimşek’in sözüyle ‘rasyonalite’yle hiçbir kontağı olmadığı çok açık.
TÜİK’in genel olarak kamuoyu tarafından gereğince inandırıcı bulunmayan enflasyon sayılarına nazaran dahi enflasyon yüzde 35-40 aralığında. Besin enflasyonu yüzde 55 civarında. Çekirdek enflasyon, manşet enflasyonun daha üzerinde. Buna karşılık siyaset faizi 8,5 noktasında duruyor.
Aslında bir iktisatta TL’nin getirileri bu kadar düşük olması halinde, dövize daha büyük bir atak olması beklenirdi. Hakikaten, 14 Mayıs daha sonra 28 Mayıs’taki seçimlere kadar AKP’nin iktisat siyasetinin bir numaralı ögesi doları 20 liranın altında tutmak oldu. Bunu belirli bir noktaya kadar başardılar.
Başaramadıkları noktada da bankaların alım satım farklarının makasını yüzde 10’a kadar yükselterek, döviz alımlarını caydırmaya çalıştılar. Böylece Türkiye’de son 20 yıldır görülmeyen Tahtakale’ye, tezgah üstü piyasaya döviz rezervlerinde bir akım oldu. Bir halde döviz arz ve talebi para otoritelerinin denetim alanından çıktı. O nedenle bu faiz oranlarının devam ettirilmesi mümkün değildi.
‘BU SİSTEM, SEÇİMLERDEN SONRA DEVAM EDİLEMEZ HALE GELDİ’
Bu sistem, seçimlerden sonra devam edilemez hale geldi ve döviz üzerindeki müdahaleler gevşetildi. Kısa müddette dolar kuru 23,5’u, Euro kuru ise 25’i geçmiş oldu. Bu önümüzdeki devirde enflasyon olarak aslında iktisada geri dönecek.
Bir halde bastırılmış enflasyon, fiyat artışları kısa müddette insanların hayatına yansıyacak. Çarşı, pazar, market alışverişlerinde beşerler mal ve hizmetleri çok daha yüksek bir fiyatla almış olacaklar.
Zaten içerisinde mevduat faizleri, piyasa şartlarına ahenk sağladı. Merkez Bankası’nın düşük maliyette para enjekte etmesiyle mevduat faizlerinin daha yüksek, kredi faizlerinin daha düşük olmasını bankalar bir mühlet kaldırabildiler.
Merkez Bankası’nın önümüzdeki toplantısında faizlerin üst çekilmesiyle birlikte, ki Cumhurbaşkanı Erdoğan, bir formda Şimşek’e yol verdiğini açıkladı bugün. O da şu manaya geliyor. ‘Ben tekrar ‘faiz sebeptir, enflasyon sonuç, faiz nastır’ görüşümde ısrar ediyorum lakin Mehmet Şimşek’e bir kredi verdim.’ Bu siyasetler tutarsa Erdoğan aslında Cumhurbaşkanı olduğu için, iktisadın en önemli sorumlusu kendisini gördüğü için, o da başarmış olacak.
Eğer Mehmet Şimşek’i başarısız görürse, kendi hedeflerine uygun bir performans ortaya çıkmazsa da geçmişte öteki Hazine Bakanları, ki bir tanesi Berat Albayrak, damadıydı, Merkez Bankası liderleri üzere ona da yol verecek.
“EKONOMİNİN BÜTÜN İSTİKRARLARI YABANCI SERMAYEYİ DAVET ÜZERİNE”
Bilindiği üzere düzenlemelerin en önde gelen maksadı sıcak paranın, yabancı sermayenin Türkiye’ye girmesini sağlamak. Döviz kurlarını hür bırakmak da onların kendilerine uygun gördükleri bir kurdan giriş yapmalarının önünü açmak için düşünülüyor. Zira dolar kuru 20’yken, 1 dolarınızla 20 lira alırken, 25 lira olduğu vakit 1 dolarınızla 25 lira alırsınız. Karşınızda da 25-30-40’larda faizler bulursanız TL cinsinden önemli getiriler sağlarsınız.
Çıkmayı düşündüğünüz vakit ise döviz kuru yerinde kalmışsa ve az oynamışsa kendi paranız dolar, avro cinsinden çok önemli getiriler sağlar. O nedenle sıcak para, kendisine teminat istiyor. Yani iktisadın bütün istikrarları yabancı sermayeyi davet üzerine kuruluyor ki bu geçmişten de aslında farklılık gösteriyor.
Çünkü uzun müddettir dünyada faiz oranları çok düşüktü. ABD’de 0- 0,25 aralığındaydı. O bakımdan Türkiye üzere bir ülkede yüzde 3-4-5’lik bir getiri sağlayacak olmaları, sıcak paraya cazip geliyordu. Halbuki artık ABD’de faizler yüzde 5-5,25 aralığında. Bugün biraz daha üst çıkması dahi kelam konusu.
Böyle bir ortamda Türkiye’den yüzde 10’un altında bir gelir ihtimali görmedikleri takdirde giriş yapmazlar. Lakin onların girdiği şartlar, enflasyonun yüksek seyretmesini muhtemelen iktisadın ve talebin buna bağlı olarak iktisadın çarklarının yavaşlamasını getirir.
Hatta sakinlik içinde enflasyon (stagflasyonla) karşılaşabiliriz. Yani Türkiye’de sade yurttaşlar, emeğiyle geçinenler açısından aslında bu faizlerin yükseltilmesi, Mehmet Şimşek’in uygulaması kelam konusu olan kemer sıkma siyasetleri daha yeterli bir geleceğe işaret etmiyor.
‘ŞİMŞEK’LE, ERKAN’LA GELECEK TAHLİL İNSANLARIN YÜZÜNÜ GÜLDÜREMEZ’
Ama şunu sorabilirsiniz. Faizler düşük kalsa bunun da irrasyonel olduğunu söylüyorsunuz. Evet, gerçek. Zira AKP’nin iktisat idaresinin bugün Türkiye iktisadını getirdiği durum ne yazık ki içinden çıkılmaz, önemli bir kaos durumu ve her açıklanan istatistik de Türkiye’de gelir ve servet dağılımının giderek bozulduğunu, emeğiyle geçinen insanların hayat standardının düştüğünü gösteriyor. S
eçimlerde insanların kültürel, siyasi, ideolojik telaşlarla oy kullanma eğiliminin öne çıkması, bir de minimum fiyata enflasyona paralel artırım yapılması, en düşük emekli maaşlarının 5 bin 500 liradan 7 bin 500 liraya çıkarılması, kamu emekçilerinin toplu iş mukavelelerinin seçimden evvel berbat olmayan oranlarla bağıtlanması üzere makyajlarla en alt durumdaki insanların reaksiyonlarını bir halde soğurmayı başardılar.
Genelde orta gelir kümesinde çoğunlukla da kentli, beyaz yakalı olan, AKP’ye ve daha genişletirsek Cumhur İttifakı’na oy verme eğilimi daha düşük olan bölümleri yabancılaştırmayı göze aldılar. Fakat ne yazık ki Mehmet Şimşek’le, Gaye Erkan’la yahut onlarsız iktisadın artık içine kıstırıldığı durumda kolay bir tahlil, insanların yüzünü güldürecek bir gelecek fikri görünmüyor.
Kozanoğlu, emeğiyle geçinen yurttaşların ne yapması gerektiğine ait soruya şu karşılığı verdi:
‘ÖNÜMÜZDEKI 5 SENE HAKLARININ ALINMASINA MÜSAADE VERMELİLER’
“Ne Mehmet Şimşek’in ne Gaye Erkan’ın niyetlerinin emeğiyle geçinen, sade yurttaşların hayatlarını düzeltmek olmadığı, Türkiye iktisadında bilhassa Merkez Bankası’nın tabana vuran net rezervlerini yenilemek, aşikâr makro istikrarları sağlamak, bir de Türkiye iktisadının kapılarını tekrar yabancı sermayeye açmak olduğu görülüyor.
Çalışanlar, emeğiyle geçinenler açısından da çaba etmekten, kendi taleplerini lisana getirmekten, iş yerlerinde, sokaklarda, okullarda, topluma ait genel taleplerle ve kendi ömürlerine ait özel taleplerle gayret etmeleri gerekiyor.
Zaten toplumsal ve siyasal gayretlerin tek yerinin sandıklar olmadığını biliyoruz. Bir seçim periyodunu daha geride bıraktık. Önümüzdeki 5 sene beşerler haklarının alınmasına, ömür standartlarının gerilemesine müsaade vermeliler.
Sendikalarıyla, meslek kuruluşlarıyla, toplumsal hareketlerle bulundukları yerlerde taleplerini, itirazlarını lisana getirmeli ve istedikleri sonuca ulaşamadıkları, ödünleri koparamadıkları takdirde de uğraşlarına devam etmeliler. Bundan diğer bir tahlil yolu göremiyorum.”
STAGFLASYON NEDİR?
Stagflasyon, stagnasyon (durgunluk) ve enflasyonun tıpkı vakitte görüldüğü durumu tabir eder. İktisatta stagflasyon olduğu devirlerde piyasa sakindir ve fiyatlar yükseliştedir. Stagflasyon vakitlerinde sakinlik ve fiyat yükselişini işsizlik oranındaki artış takip eder.
