BBC Embrima Sajnia ve eşi öksürük şurubu içtikten sonra hastalanan oğullarının vefatına şahit oldu. Hindistan’da üretilen öksürük şuruplarının geçen yıl ülkede ve ilaçların ihraç edildiği Afrika ülkesi Gambiya’da 80’den fazla çocuğun vefatına neden olması sonrası aileler adalet arayışını sürdürüyor. Öksürük şuruplarındaki toksinlerin ölümlere yol açtığı argüman edilirken, üretici şirket suçlamaları reddediyor. BBC’nin Hindistan muhabiri Vineet Khare, bu iki ülkede çocuklarını kaybeden ailelerle konuştu.
Gambiya’da yaşayan Ebrima Sajnia geçen yıl Eylül ayında 3 yaşındaki oğlunun gözlerinin önünde yavaş yavaş vefatına şahit oldu.
Sajnia’nın oğlu Lamin ateşlendiğinde, birkaç hafta sonra kreşe başlamaya hazırlanıyordu. Başşehir Banjul’da lokal sıhhat merkezindeki bir hekim Lamin’e öksürük şurubu dahil kimi ilaçlar reçete etti.
Sajnia, itiraz eden oğluna uygunlaşması için zorla öksürük şurubunu içirdiğini hatırlıyor.
Şurubu içtikten sonraki birkaç günde ise Lamin’in sıhhat durumu giderek berbatlaştı. Yemek yiyemeyen ve idrarını yapamayacak hale gelen çocuk hastaneye kaldırıldı. Hekimlerin böbreklerinde hasar teşhis ettiği Lamin, 7 gün sonra hayatını kaybetti.
Lamin, Maiden Pharmaceuticals isimli Hint ilaç şirketinin ürettiği öksürük şurubunu içtikten sonra geçtiğimiz yılın Temmuz ve Ekim ayları ortasında akut böbrek rahatsızlıkları nedeniyle Gambiya’da ölen 70 çocuktan biri.
‘KABUL EDİLEMEZ’ SEVİYEDE TOKSİN MADDE
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) Ekim ayında yaptığı açıklamada ölümlerle ilişkilendirilen bu öksürük şuruplarında “kabul edilemez” seviyede toksin unsur tespit edildiği ihtarında bulundu.
Gambiya Meclisi’nin heyeti tarafından yürütülen resmi soruşturmada da, yaşanan vefatlar, içilen öksürük şurubu ile ilişkilendirildi.
Hem Maiden Pharmaceuticals, hem de Hindistan hükümeti bu iddiayı reddetti. Aralık ayında Hint yetkililer, ülkede test edilen bu şurupların kalite standartlarına uygun olduğunu savundu.
Ölümleri araştıran heyetin lideri Amadou Camara ise bu görüşe karşı çıktı.
Camara, “Elimizde ispatlar var. Bu ilaçları test ettik ve kabul edilemez ölçüde etilen glikol ve dietilen glikol içeriyorlardı. Maiden’ın ürettiği bu ilaçlar direkt Hindistan’dan ithal edildiler” diyor.
BBCEtilen glikol ve dietilon glikol üzere beşerler için zehirli olan hususlar, tüketildiklerinde ölümcül sıhhat problemlerine yol açabiliyor.
İlaç ithalatının birden fazla Hindistan’dan yapılan Afrika’nın en küçük ülkelerinden Gambiya’da birçok aile artık Hint imali ilaçlara itimadının kalmadığını söylüyor.
Ancak gazeteci Mustafa Darboe’ya nazaran Amerika ve Avrupa’ya oranla ilaçların çok daha ucuz olması nedeniyle hâlâ eczanelerin birçok ilaçları Hindistan’dan getirmeyi tercih ediyor.
Gelişmekte olan ülkelerin tıbbi muhtaçlıklarının birçoklarını karşılayabilen Hindistan, dünyanın en büyük muadil ilaç ihracatçılarından biri.
Sadece Gambiya değil Özbekistan ve ABD’de benzeri trajediler yaşandığı tezleri sonrası ise, ilaç üretimi ve kalite standartları tekrar tartışma konusu oldu.
Hindistan’ın ilaç ihracatının teşvik edilmesinden sorumlu kurulunun lideri Udaya Başkar’a nazaran, Gambiya ve Özbekistan’da yaşanan olaylar ülkesinin ilaç dalının imajını bir ölçü sarsmış olsa da, ihracatı olumsuz etkilemedi.
Hindistan Mart ayına kadarki mali yılda bedeli 25 milyar doları aşan ilaç ihraç etti. Bu ihracatın 3.6 milyar dolarlık kısmı Afrikalı ülkelereydi. Başkar, Hindistan’ın bu mali yılın birinci çeyreğinde de şimdiden pahası 6 milyar dolardan fazla ilaç ihraç ettiğini söylüyor.
ÜRETİMDE ‘ÇİFTE STANDART’
Hindistanlı yetkililer, yansılar sonrası ilaç şirketlerine hükümetin atadığı kimi laboratuvarlarda öksürük şurubu örneklerini test ettirmeleri zaruriliği getirmek üzere kimi tedbirleri duyurmuştu. Gambiya’da da Temmuz ayından beri Hindistan’dan ihraç edilen ilaçlara yönelik benzeri uygulamalar getirildi.
Öte yandan Hindistan, ilaç şirketlerine WHO standartlarına uygun üretim uygulamalarına ahenk sürecini tamamlamaları için aşikâr tarihler verdi.
Buna rağmen kimi Hint hak savunucuları, ülkelerinde uzun yıllardır üretim sisteminde “çifte standart” olduğu eleştirisini getiriyor.
Kamu sıhhati savunucusu Dineş Takur, “ABD ve Avrupa’ya ihraç ettiğimiz eserlerde, ülkemizde tüketilen ve kontrolü daha zayıf ülkelere ihraç edilen ilaçlara nazaran çok daha sıkı standartlar gözetiliyor” diyor.
Gambiya hükümeti yakın vakitte kalite denetim laboratuvarları ve iki ilaç kontrolü ünitesinin oluşturulması üzere tedbirleri açıkladı.
Ancak çocuklarının yasını tutan aileler, ülkelerinde son bir yılda yaşananlara karşın sıhhat dalında hiçbir değişiklik olmadığını söylüyor.
Bazı aileler, sıhhat sisteminin ateşli hastalık olaylarındaki artışa yetişmekte zorlanması nedeniyle, çocuklarını tedavi için komşu ülke Senegal’e gönderecek parayı bulmaya çalışıyor.
BBC Momodou Dambelleh ve eşi, çocuklarını tedavi için Senegal’e yollamak zorunda kaldı. Geçimini sağlamak için odun satan Mamadu Dambelle onlardan biri. 22 aylık kızı Aminata’yı en son, bir görüntü görüşme sırasında, küçük kızı hastanede reaksiyonsuz bir biçimde yatarken görmüş.
“Sadece başını oynatabiliyordu. Konuştuğunun ben, babası olduğunu ona anlatmaya çalıştım” diyen Mamadu, kısa bir müddet sonra da kızını kaybetmiş.
Mağdur aileleri temsil eden kümenin sözcüsü Ebrima EF Saidi, “Sağlık Bakanı dahil bu kabahati işleyen herkesin” yargılanması davetinde bulunuyor.
Gambiya Sıhhat Bakanı Ahmadou Lamin Samateh ise BBC’nin röportaj talebine karşılık vermedi.
Çocuklarını kaybeden aileler, Gambiya’da diğer ailelerin misal bir acı yaşamaması için gayret etme konusunda kararlı.
19 çocuğun aileleri, Gambiya üst mahkemesinde yargılanmaları talebiyle mahallî sıhhat yetkilileri ile Maiden ilaç şirketine dava açtı.
Bu kümedeki ebeveynlerden Sagnia, “Bu çocuklar hükümetin ihmali yüzünden öldü” diyor.
