İnsansız deniz araçları: Ukrayna’nın kullandığı bu araçlar nasıl çalışıyor, maliyetleri ne kadar?

Jushua Cheetham | BBC Verify

Moskova, Karadeniz’deki gemilerine yönelik insansız deniz araçlarıyla düzenlenen en az iki akın teşebbüsünü püskürtüldüğünü açıklarken, bu teşebbüslerin ardında Ukrayna’nın olduğunu belirtti. Ukrayna ise suçlamaları reddetti.

Savaşın başından beri insansız hava araçlarını tesirli bir biçimde kullanan Ukrayna’nın denizde de benzeri bir teknolojiyi kullandığı ve bunun Karadeniz’deki istikrarları değiştirebileceği anlaşılıyor.

İNSANSIZ DENİZ ARAÇLARI (İDA) NEDİR?

Bunlar küçük, insansız, deniz yüzeyinde yahut altında faaliyet gösteren araçlar.

Gözetleme yahut akın gayesiyle kullanılan bu araçların boyutları ve özellikleri birbirinden çok farklı olabiliyor.

Mayın temizleme misyonlarının yanı sıra düşman gemilerini gözetlemek yahut batırmak için de kullanılabiliyorlar.

Savaşın başından beri pek çok İDA’nın fotoğrafı paylaşıldı. Bunlardan biri de Kırım’da kıyıya vurduğu açıklanan bir araçtı.

Deniz yüzeyinde faaliyet gösteren araçların akabinde Ukrayna kısa müddet evvel deniz altında ilerleyen yeni Toloka TLK-150 isimli yeni bir aracını da tanıttı.

İDA’LAR NASIL ÇALIŞIYOR VE MALİYETLERİ NE KADAR?

Genellikle bu araçların içinde patlayıcı, üstünde yahut önünde de operatöre imaj ileten kameralar oluyor.

Uzakta bir yeri gaye alacaksa bunun rotası evvelce İDA’ya yüklenebiliyor.

Savunma alanında çalışan fikir kuruluşu Rusi’den Sidhart Kaushal, bu araçların amaca yaklaşınca bir insan tarafından denetim edildiğini ve patlatıldığını söylüyor.

Ukrayna’nın kimi İDA’ları kitle fonlama yoluyla geliştirildi. Kaushal, bunların askeri eserler yerine, tüketicilerin erişebileceği gereçlerden üretildiğini aktarıyor.

Rus medyası Moskova’nın da İDA’ları olduğunu, hatta bunların Odessa limanına yönelik bir taarruzda kullanıldığını yazdı. Ama BBC bunu doğrulayan bir delil bulamadı.

Ukrayna ve Rusya’nın kaç tane İDA’sı olduğu bilinmiyor.

Maliyetleri de net değil.

Bu bahiste tek bilinen, Ukrayna hükümetinin bir defasında bir İDA modeli için açıkladığı 250 bin dolarlık maliyet.

Bu pek çok uzun menzilli füzeden daha ucuz. İDA’lar ayrıyeten süratli bir biçimde kullanıma alma ve tam eğitimli bir grup olmadan da kullanılabilme üzere avantajlara sahip.

Kaushal “Çok sayıda ucuz maliyetli araçla hücuma geçtiğinizde, bunlardan yalnızca birisi bile engellenmeden gayeye ulaşabilirse, vereceği zararın boyutu hücumun maliyetinin çok üstünde olur” diyor.

HANGİ TAARRUZLAR İDA’LARLA YAPILDI?

BBC’nin doğrulama servisi BBC Verify’ın yaptığı bir araştırmaya nazaran Ukrayna bugüne kadar, Rusya’nın Sivastopol ve Novorossiysk limanlarına en az 10 atak düzenlemiş olabilir.

Bu araştırmanın kaynakları ise Rus ve Ukraynalı yetkililerden gelen açıklamalar ile lokal basında çıkan haberler.

CNN’e konuşan Ukraynalı savunma kaynakları Temmuz ayında Kerç Köprüsü’ndeki hücumda da İDA’ların kullandığını söylemişti.

Bazı akınlar ise Ukrayna kıyılarından çok uzakta düzenlendi.

Mayıs ayında Rusya’nın istihbarat toplama gemisi Ivan Khurs’a yaklaşmakta olan bir İDA’nın manzarası paylaşılmıştı. Ama Rus gemisinin bu olayın sonunda hasar alıp almadığı bilinmiyor.

Rusya bu olayın İstanbul Boğazı’nın 140 kilometre kuzeyinde, Ukrayna kıyılarına 193 kilometre uzakta gerçekleştiğini açıklamıştı.

Bu da, İDA’ların uzak aralara ulaşabileceğini gösteriyor.

İDA’LAR SAVAŞIN GİDİŞATINI NASIL ETKİLİYOR?

Ukrayna’nın ucuz maliyetli İDA’lar kullanması deniz savaşlarında yeni bir devrin başlangıcı oldu. Birtakım analistlere nazaran bu taktik Rusya için her gün artan bir risk ögesi.

Donanma gemilerine kıyasla İDA’ları radarla tespit etmek çok daha sıkıntı. Zira bu gemilerin sudan yüksekliği çok az ve gemi kadar ses çıkarmıyorlar.

Ekim 2022’de Rusya’nın Sivastopol’daki donanma üssüne düzenlenen hücum, tarihte İDA ve İHA’ların birlikte kullanıldığı birinci atak olmuştu.

Uydu ve öteki açık kaynak imajlarını inceleyen GeoConfirmed kuruluşuna nazaran bu hücumda üç Rus gemisi hasar görmüştü.

BBC Verify’ın incelediği yeni uydu imgelerine nazaran Rusya bunun akabinde üssün etrafında ağır tedbir aldı.

Norveç Savunma Çalışmaları Enstitüsü’nden Profesör Katarzyna Zysk’e nazaran Ukrayna’nın güçlü bir donanması bulunmasa da İDA’lar sayesinde Rusya’nın Karadeniz’e büsbütün hakim olmasını engelleyebildiler.

Öte yandan İDA’ların birtakım dezavantajları da var.

Araçların üstündeki kamera ve sensörlerin görüş alanı kısıtlı. Bu yüzden net bir pozisyon verisi olmadan hareketli maksatları bulmakta zorlanıyorlar. Tıpkı nedenden dolayı kamuflaja sahip gemileri de tespit etmeleri güç.

Kamera imgesinin transferindeki sıkıntılar da operatörün saldırıyı gerçekleştirmesini engelleyebiliyor.

Prof. Zysk “Buna şimdi tam manasıyla bir ihtilal diyemeyiz, hâlâ gelişme aşamasında” diyor.

Buna karşın Ukrayna’nın stratejisi milletlerarası kamuoyunun dikkatini çekti.

Prof. Zyke “Diğer donanmalar da bu cins sistemleri geliştirmek ve kullanıma almak istiyor” diye ekliyor.