Kedilerle ilgili pek çok fenomen olsa da patileri üstte tutularak bırakılmalarına karşın daima dört ayak üzerine düşüyorlar. Bilime nazaran kedilerin bu dört ayakları üzerine düşme davranışına ‘Kedi Doğrultma Refleksi’ ismi veriliyor. Yapılan çalışmalara nazaran sonradan kazanılan bir özellik yani genetik değil.
Bu yavru kedilerde 3-4 haftalıkken ortaya çıkmaya başlar ve 6-9 haftaya geldiklerinde eksiksiz bir hal alır. Kedilerin köprücük kemiği yoktur ve bu sayede esnek omurgalarını kullanıp bu refleksi gerçekleştirebilirler.
Konu hakkında yapılan yakın tarihli çalışmalarda ise kedilerin yavruyken gözlerinin kapatılması bu refleksin gelişimini olumsuz etkilediği ortaya çıkmıştı. Yani kediler bu refleksi düşme uzaklığını hesaplayarak geliştiriyor ve büyüdükçe de mükemmelleştiriyordu. Fakat gözleri kapalı olarak ya da büsbütün görme yetisi olmayan halde büyüyen kedilerde kelam konusu refleks kusursuz hale ulaşamıyor lakin bir halde gelişiyordu.
Yani bu refleksin gelişiminde görmenin tesiri büyük ölçüde olsa da en büyük tesirin ‘denge’ olduğu ortaya çıktı.
ASLINDA İMKANSIZ ÜZERE GÖRÜNÜYORDU
Deneyler hareketin muvaffakiyetle sonuçlanması için en az düşüş yüksekliğinin 1 metre civarında olduğunu gösteriyor. Yani 1 metrenin altındaki yüksekliklerde kedi doğrulmaya fırsat bulamayacağı için dört ayak üzerine düşemeyecektir ve hayatını kaybedecektir(ya da ziyadesiyle yaralanacaktır). Yani aralık arttıkça aslında kedinin hayatta kalma bahtı yükseliyor.
Kedilerin yüksek katlı apartmanlardan düşmelerine karşın bu refleks sayesinde hayatta kalmaları ‘ kediler dokuz canlıdır’ kelamının bile doğmasına neden olmuştur. Lakin 19. yüzyılın sonlarında fizikçileri asıl şaşırtan şey kedilerin yüksekten düşüp hayatta kalmaları değil ‘düştükleri sırada kendilerini döndürme’ hareketiydi.
Açısal momentum korunumuna nazaran dönmeyen bir cismin dış tesir olmaksızın ansızın hareketini değiştirmesi yani dönmesi imkansızdır lakin kediler bunu havadayken yapabiliyor.
Konu hakkındaki deneyler uzun bir müddettir yapılıyordu lakin bu fenomen elektromanyetizma çalışmalarıyla tanınan fizikçi James Clerk Maxmell de dahil olmak üzere birçok bilim beşerinin aklını meşgul etti.
Düşen kedi sorunu 1969 yılına kadar çözülemedi.
Ancak yıllar içinde fark edildi ki sihirli bir biçimde dönmeye başlayan bu kedilerin bedenleri gereğince incelenmemiş. İncelendiğinde ise kedilerin bu özelliği sonradan kazandığı ve aslında bedenlerinin üst ve alt gövdelerinin zıt istikametlerde hareket ettirerek momentum kazanabildiği gözlemlendi. Yani sihir değil.
PEKİ, KEDİLER PATİLERİNİN ÜZERİNE İNMEYİ NASIL BAŞARIYOR?
Kediler ön patilerini bedenlerine yaklaştırarak momentumu azaltırlar böylelikle üst bedenleri da kendi ekseni etrafında dönmeye başlar. Bu sırada art ayakları ile zıt tesir yaratırlar ve bacaklarını uzatırlar. Sonuç olarak üst gövde geniş bir açıyla dönerken, bacaklar da aykırı istikamette daha az döner ve bu insanlara kıyasla çok daha esnek olan omurgası sayesinde rahatlıkla gerçekleşir.
Fizik maddelerine nazaran düşme yüksekliği arttıkça düşmenin vereceği tesir o kadar artar. Fakat bu durumun 1980’li yıllarda yapılan deneylerde kediler için çok da geçerli olmadığını ortaya çıktı.
Veterinerler 1984 yılının haziran ve kasım aylarında bildirilen kedilerin farklı yükseklikteki katlardan düştüğü toplamda 132 hadiseyi tanımladı. Sonuçta kedilerin yüzde 90’ı hayatta kaldı. O vakit için şaşırtan olansa kat sayısı 7’ye kadar olan olaylarda hasar yüksekken, kat sayısı yükseldikçe hasarın tesirinin azalmasıydı.
Burada da kedilerin fizik kurallarını çiğnediği sonucu ortaya çıktı fakat Scientific American editörü ve tıpkı vakitte teorik fizikçi Manon Bischoff husus hakkında ayrıntılı bir grafik ve formüller yayınladı. Buna nazaran kedinin muhakkak bir vakitteki suratını hesaplamak istiyorsanız hem suratın kendisini hem de türevini içeren karmaşık bir denklem sistemini çözmeniz gerekiyor.
Açıkladığı bu cins diferansiyel denklemler için ekseriyetle kesin bir tahlil bulunmaz lakin sonuca yakın tahliller için bir hesaplama vardır.
Burada kedinin uzunluğu, kilosu, kapladığı alana bağlı olarak başlangıçta süratle büyüyen ve sonra düzleşen sabit bir bedele yaklaşan eğri elde edersiniz. Kedi, düşerken evvel süratle hız kazanır, sonunda ise o kadar güçlü hale gelir ki artık hızlanmaz ve sabit kalır.
Öte yandan bir kedinin son sürate hangi yükseklikte ulaştığını bulmak için diferansiyel denklem çözülebilir ve böylelikle çarpma anında düşme yüksekliğinin bir işlevi olarak da sürat hesaplanabilir.
Bir kedi 100 metre yükseklikten düşüşte saniyede 30 metre sürate ulaşır, kedilerin örneğin 32. kattan düşerek hayatta kaldıkları durumlarda teorik olarak 120 kilometre üzere mümün olan en yüksek son sürate sahip bir çarpmadan sağ kurtulması da bunun delili olur.
Sonuçta, hayvanlar teoride akla gelebilecek rastgele bir yükselikten düşmekten kurtulabilirler. Fakat öte yandan bildirilmeyen hadiseler da var. Bulgular kedilerin hayatta kalma içgüdülerini ortaya koyarken bir öteki yandan yüksek kattan düşüp hayatını kaybeden kedilerle ilgili bildirim yapılmadığı için durum hala büsbütün kesin sonuçları göstermemekte.
Çeviren ve Derleyen: Nilay Kamu/Cumhuriyet Gazetesi
