Türkiye Cumhuriyeti’nin “tapu senedi” Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasının üzerinden 100 yıl geçti. Gazetemizin muharriri, şair Ataol Behramoğlu’nun 1970’li yıllarda kaleme aldığı “Lozan” oyunu, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlediği kutlamalar kapsamında tekrar sahnede hayat buluyor. Oyun, yarın Sahne Tozu Tiyatrosu Haldun Dormen Sahnesi’nde saat 21.00’de prömiyer yapacak. Oyunun direktör koltuğunda Haluk Işık oturuyor. Oyun, Osmanlı İmparatorluğu’ndan Kurtuluş Savaşı ve Lozan Antlaşması’na uzanan tarihi süreci anlatıyor. İki perdelik müzikal oyunun müzikleri ise Timur Selçuk’a ilişkin. Prömiyerin akabinde oyun İzmir’deki çeşitli salonlarda temmuz ve ağustos aylarında fiyatsız olarak 9 kere daha sahnelenecek.
‘HEDEF CUMHURİYETİN BÜTÜNÜ’
Uzun vakittir siyasal İslamcıların itibarsızlaştırmaya çalıştığı, hakkında kent efsaneleri uydurduğu Lozan Antlaşması’yla ilgili hafızaları tazeleyecek oyunu Ataol Behramoğlu ve Haluk Işık’la konuştuk.
Behramoğlu, tüm bu itibarsızlaştırma gayretleriyle ilgili “Bu gayret aslında Türkiye Cumhuriyeti’nin bütününe, Mustafa Kemal Atatürk’e, Kurtuluş Savaşımıza yöneliktir. Lozan’ı bütün bunların ‘zayıf karnı’ olarak görüp onu daha çok maksat tahtasına koyuyorlar. Aslında Lozan Antlaşması, Kurtuluş Savaşımızdaki kazanımlarımızın onaylanma savaşımıdır. Bu savaşım temel olarak kazanılmıştır. Devam ederse nerelere ulaşacağı bilinmeyen savaşın sona ermesi ve bugün sahip olduğumuz hudutların saptanması bu mutabakatla yasal karara bağlanmıştır. Lozan’ı gaye tahtasına koyanların o yılların Meclis tutanaklarını, bizde ve dünyada bu bahiste yazılanların hiç değilse bir kısmını okumalarını öneririm. Ben elimden geldiğince yapmaya çalıştım bunu” diye konuştu.
(Haluk Işık & Ataol Behramoğlu)
‘ŞAŞIRTACAK, DUYGULANDIRACAK’
Oyunun geçmiş ve bugünkü haliyle ilgili bilgi veren Behramoğlu, “Oyunu 1970’lerde yazmıştım. O metinde belgesellik ağır basıyordu. Buna rağmen kıymetli tiyatro sanatkarı Metin Belgin’in ustalıkla yorumuyla o günlerdeki sevgili oyuncu arkadaşlarımızın gayretleriyle Antalya Devlet Tiyatrosu’nda muvaffakiyetle sahnelenmişti. Geçen yaz üzerinde tekrar çalışarak belgeselliği elden geldiğince azalttım. Sahnedeki sonucu açıkçası ben de çok merak ediyorum. Bedelli yazar-yönetmen arkadaşım Haluk Işık’ın orta sıra verdiği ipuçları açıkçası çok heyecanlandırıyor beni. İzleyiciyi de beni de şaşırtacak, duygulandıracak, düşündürecek bir fevkalâde sahne başarısıyla karşılaşacağımızı hissediyorum. 100. Yıl Marşımdan sonra bu defa 100. yılında Lozan’ı selamlayacak olmak beni çok sevindiriyor. Oyunun bütün ülkede ve ülke dışında turnelere çıkmasını diliyor ve bunu kuvvetle ümit ediyorum” dedi.
‘SOSYAL VE TARİHÎ SORUMLULUK PROJESİ’
Yönetmen Haluk Işık, “Lozan” oyunun kıymetini Ataol Behramoğlu’nun ölümsüz “Yaşadıklarımdan öğrendiğim bir şey var” dizesine dayandırarak “Yaşadıklarımızdan öğreneceğimiz çok şey var” diyor.
Nasıl bir oyun ortaya çıkarmak istediğini ve ne mevzuda zorlandığını anlatan Işık, “Öncelikle dramatik haz ya da seyir keyfi verirken işlediği hususa dair merakı, bilgilenme ihtiyacını açığa çıkaran ve bu ülkenin sonrasına dair dert, hürmet ve beklentileri kışkırtan bir ‘oyun’ olmasını istedim. Kuşkusuz bir tarih konferansı ya da semineri vermiyor, mevzuyu sanatsal bir düzlemde ve tiyatronun anlatım imkanlarıyla işlemeye çalışıyoruz. Behramoğlu’nun büyük araştırmasının sonuçlarıyla ve usta kalemiyle oluşturulmuş dramatik yapı, elbette belgesel nitelikler kadar muharririmizin özgün yaklaşım ve irdelemelerine sahip. Osmanlı devrinden başlayarak 24 Temmuz 1923’te Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasına kadar olan periyodu işleyen yapıyı, Ataol ağabeyimin bana duyduğu itimat ve müsamahadan de yürek alarak insani hikayelerle boyutlandırmaya, daha izlenir kılmaya çalıştım. Oyunda tipler ortası gidip gelen estetik bir seyahat yapıyoruz. Esas duraklarımız grotesk, dramatik, epik, müzikal, belgesel tiyatro, tragedya, komedya… Kısaca bu harikulâde sanatın, çabucak tüm anlatım imkanlarından yararlanmaya çalıştım… Oyunumuz, Lider Tunç Soyer’in öngörüsüyle, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Sahne Tozu Tiyatrosu yapımcılığında gerçekleştirdiği ‘sosyal ve tarihi sorumluluk’ projesidir. Şahane bir grupla, meslek hayatımı onurlandıran bir tecrübe yaşadım. Umarım ve dilerim ki elde edeceğimiz sonuç, Cumhuriyetimizin ve onun ‘tapu belgesi’ olarak nitelenen Lozan Barış Antlaşması’nın 100. yılında, bize yakışır bir hürmet duruşu olsun” sözlerini kullandı.
