Getty ImagesMerkez Bankası, Hafize Gaye Erkan başkanlığında birinci enflasyon raporu toplantısını 27 Temmuz’da yaptı.
Uzunca bir müddettir, bilhassa de Eylül 2021 sonrası devreye giren yeni iktisat modeli (YEM) devrinde, enflasyon raporları da o periyotta “önemsizleştirilen” Merkez Bankası ile birebir mukadderatı paylaştı.
Enflasyonla “mücadelesini” faiz indirimleri ile yapan ve bu suretle de enflasyonu rayından çıkaran bir Merkez Bankası’nın yayınladığı raporun piyasa uzmanları nezdinde bir geçerliliği kalmadı.
İşte bu nedenle Lider Erkan’la açılan yeni sayfanın nasıl bir tabana oturtulacağının birinci ağızdan anlatılması açısından geçen haftaki basın toplantısı değerliydi.
TOPLANTIDA NE SÖYLENDİ, NE SÖYLENMEDİ?
Merkez Bankası sene sonu enflasyon varsayımını yüzde 58’e yükseltti. Lider Erkan, enflasyonla uğraş için sıkı para siyaseti gerektiğini vurguladı.
Ancak enflasyonda böylesine güçlü bir artış beklenirken siyaset faizinin neden yüzde 17.5’de bırakıldığı sorularına tatmin edici açıklamalar veremedi. “Bütünsel yaklaşım” üzere muğlak ve ikna edici olmayan kaçamak karşılıklar geldi.
Faiz ve enflasyon ortasındaki nedensellik sorusu ise büsbütün yanıtsız kaldı.
Her ne kadar kulağa “siyasal” bir yanıt üzere gelse de aslında bu sorunun iktisat literatüründeki yanıtı net ve Cumhurbaşkanı’nın görüşüyle çelişiyor.
Erkan’ın sessiz kalması bir taraftan siyasi görüşe katılmadığını öbür yandan da Merkez Bankası’nın bağımsız olmadığını teyit etti kanımca.
Edindiğim genel izlenimim şu biçimde: Lider Erkan enflasyon sorununun farkında olduğunu, enflasyonu nasıl düşürmek gerektiğini bildiğini, lakin kendisine verilen siyaset alanının son derece hudutlu olduğunu ima ediyor. “Elden gelen bu kadar” demek politik olarak yanlışsız olmayacağı için de muğlak tabirlerle elini göstermekten kaçınıyor.
Öte yandan bu kadar yetersiz faiz artışları ile enflasyonla uğraş edemeyeceğini kendisi de bildiği için en azından enflasyon iddiasını gerçekçi bir düzeyde tutmak istiyor.
BBCENFLASYON RAPORUNU TAKİP EDEN GÜN ÜÇ LİDER YARDIMCISININ YENİLENMESİ
28 Temmuz tarihinde YEM periyodunda Para Siyaseti Kurulu’nda (PPK) yer alan ve bu periyotta Merkez Bankası’nın aldığı faiz indirim kararlarını destekleyen üç lider yardımcısı vazifeden alındı.
Yerlerine içlerinde Boğaziçi Üniversitesi’nde öğrencilik yıllarımdan danışman hocam Cevdet Akçay’ın da olduğu üç saygın isim geldi.
Merkez Bankası’nın üzerindeki siyasi baskıyı bertaraf etmeye bu üç isim ne kadar katkı verebilir emin değilim. Öte yandan emel siyasi baskıya karşı durup, önemli bir dezenflasyon programı uygulamak üzere de görünmüyor zati.
PEKİ O VAKİT YENİ TAKIMIN HEDEFİ NE?
Yeni Merkez Bankası takımının temel emelinin enflasyonu düşürmekten fazla YEM devrinden çıkışı sağlamak olduğunu düşünüyorum.
Bu çerçevede Merkez Bankası bir taraftan ölçülü faiz artışları ile döviz kuruna müdahaleyi kademeli olarak bırakacak, başka taraftan regülasyon ve kısıtlamaları kaldırarak piyasa şartlarını yine işler hale getirmeyi istek edecektir.
Bu sayede kısa vadeli döviz girişi sağlayarak kuruyan döviz likiditesini bir kesim olsun yerine koymayı hedefleyecektir.
Merkez Bankası’nın misyonunu bu halde daha mütevazı olarak tanımladığımızda, yeni grubun bu sonlu çerçevede başarılı olabileceğini düşünüyorum.
İlave olarak üçü de akademi ve araştırma tabanlı bu yeni üyelerin TCMB’de önemli biçimde ihmal edilmiş araştırma ünitesini canlandırabileceğini, dağılmış takımları toparlayabileceğini ve yıllardır gitmeyi özlediğimiz konferansları ve araştırma bildirilerini tekrar etkin hale getirebileceklerini düşünüyorum.
YEM’in 1,5 senede enflasyonda yarattığı devasa ziyanı ortadan kaldırmak, Eylül 2021 öncesindeki yüzde 20’li düzeyleri görebilmek ise grubun birincil önceliği üzere durmuyor ve önümüzdeki 3-4 yıllık periyotta de maalesef mümkün görünmüyor. Umarım yanılıyorumdur.
KREDİBİLİTEYİ ARTIRACAK ADIMLAR
TCMB’nin yıpranmış kredibilitesini yine kazanmak için atması gereken kolay ve güç adımlar var.
En kolay kazanımlar, gerçekçi kestirimler koyarak ve atılacak adımlarla koyulan amaçlar ortasında içsel tutarlılık sağlayarak mümkün.
Bu suretle piyasalar Merkez Bankası’nın kendileri ile tıpkı lisanı konuştuğuna ikna olduklarında, bir sonraki basamakta beklentilerini oluştururken Merkez Bankası’nın iddialarını kerteriz almaya başlarlar.
Zor olan kazanımlar ise liyakatlı takımların, atılması gerektiğini düşündükleri adımları korkmadan ve siyasi baskıya maruz kalmadan atılabilmesidir.
Enflasyon raporu şu kolay kazanımları hedeflemiş:
1. Sene sonu iddiasındaki 40 puana yakın güncelleme
Bu kadar büyük bir revizyonu son üç aydaki sürpriz gelişmelerle açıklayamazsınız. Hakikaten Merkez Bankası da güncellemenin dörtte birinin “yaklaşım değişikliği” kaynaklı olduğunu söylüyor.
Ben rapora yeni eklenmiş bu kalemi üstü kapalı bir formda “bir evvelki takımın olduğundan düşük gösterdiği sene sonu iddiasını biz daha gerçekçi düzeylere çekecek bir yaklaşımı benimsedik” halinde yorumladım.
Bu revizyonun kıymeti nedir?
Bir merkez bankasının elindeki en kıymetli iki araçtan birisi siyaset faizi ise başkası irtibat gücüdür.
Sözüne emniyetli bir merkez bankası faal irtibatla enflasyon beklentilerini denetim altına alabilir ve makul düzeylerde çıpalayabilir. Bunu başarabildiği sürece de fazla faiz artışına gitmesine gerek kalmaz.
2. Atılacağı kestirim edilen adımlar ve enflasyon varsayımı ortasındaki uyum
Sıkı para siyaseti döngüsüne başlayan bir merkez bankası, şayet niyetinde önemli ise, bunu önden yüklemeli bir faiz artışı ile başlatmasının sinyal kıymeti büyük olur.
Bu suretle ileriye yönelik niyeti konusunda piyasaları ikna ederek daha yüklü faiz artışlarına gerek kalmadan enflasyon beklentilerini denetim altına almayı maksatlar. Sonradan gelecek faiz artışlarının dozu tipik olarak azalır.
Şayet bunu yapmaz ve faiz artışlarının dozunu giderek artırırsa o vakit piyasalar merkez bankasının evvelden öngöremediği bir sorun olduğunu düşünerek kendi enflasyon beklentilerini de üst çekerler. O yüzden kademeli faiz artışları tipik olarak yüksek dozda başlar ve doz azaltarak devam eder.
Bu beklentiden yola çıkarak TCMB’nin en ağır silahını baştan çektiğini ve bunun da iki toplantıda toplam 9 puanlık bir faiz artışı olduğunu düşünürsek sene sonuna kadar toplam 2-3 puan üzere minimal bir faiz artışı beklemek gerçekçi olabilir.
Bu kaideler altında sene sonu enflasyon kestiriminin bugünkü düzeyinin yaklaşık 20 puan üzerine çıkarılması “yapılması gerekeni bilsek de elimizde bu kadar alan var” demenin bir öbür türlüsü olup, maksat ve araç ortasındaki tutarlılık boyutu nedeni ile olumlu karşılanabilir.
