İstanbul’da toplu taşımanın büyük bir yükünü alan ve her gün milyonlarca insanı Beylikdüzü ile Kadıköy ortasında taşıyan metrobüslerle ilgili yapılan bir araştırma ortaya çıktı. 277 bayanla yüz yüze yapılan görüşme rapor haline getirildi. Bayanların yüzde 90’u metrobüste alınan tedbirleri yetersiz buluyor. Bilhassa Güzelyurt durağıyla ilgili şikayetlerin olduğu metrobüs kullanımıyla ilgili bayanlar tahlil tekliflerini de sundu. İşte bayanların metrobüste yaşadıkları.
İstanbul’daki üniversite öğrencileri, 44 metrobüs durağında 227 bayanla yüz yüze görüşerek bir anket çalışması yaptı.
Çalışmada metrobüsü kullanan bayanların kendilerini ne kadar inançta hissettikleri, alınan güvenlik tedbirlerinin kâfi olup olmadığı ve rastgele bir cürüm ögesine maruz kalıp kalmadıkları araştırıldı.
Buna nazaran, her 10 bayandan 9’u metrobüsteki güvenlik tedbirlerini yetersiz bulduğunu söyledi. Ayrıyeten her 5 bayandan 2’sinin ise daha evvel suça maruz kaldığı ortaya çıktı.
Beykent Üniversitesi Sosyoloji Kısmı son sınıf öğrencileri, İstanbul’daki bayanların toplu taşımada kendilerini daha inançlı hissetmelerini sağlayıcı siyasetler geliştirilmesine imkân verecek bilimsel bilgi elde etmek hedefiyle anket çalışması gerçekleştirdi.
Kadınların saatlere nazaran metrobüs kullanımlarını, bayanları etkileyen metrobüsteki cürüm ögelerini ve alınan güvenlik tedbirlerinin bayanları rahat hissettirip hissettirmediğini araştırmak için yola çıkan 6 üniversite öğrencisi, araştırmalarının sonucunda elde ettikleri bilgileri derledi.
“KADINLARIN EN ÇOK TELAŞ DUYDUĞU CÜRÜM ÇEŞİDİ: CİNSEL SALDIRI”
Beykent Üniversitesi Sosyoloji Kısmı son sınıf öğrencisi Cafer Furkan Latifoğlu, “Araştırmamız, bayanların metrobüs kullanımında cürüm dehşetleri ile alakalı. Günümüzde İstanbul’da günde yaklaşık 7,5 milyon kişi toplu taşıma araçlarını kullanıyor. Bunun 4 milyonunu İETT, 4 milyonun 1 milyonunu da metrobüsler üstleniyor. İstanbul’un Avrupa yakasında Beylikdüzü semtinden başlamak üzere, Anadolu yakasında Kadıköy semtine bir akış kelam konusu. Bu akış bize bir çeşitlilik doğuruyor. Toplumsal açıdan derinlik kazandıran bu çeşitlilik toplumsal bölümleri ne kadar farklı gözden göreceğimizi ortaya çıkarıyor. Yapılan araştırmalar, rastgele bir cürüm konusunda mağdur olma korkusunu (suç korkusu) toplumsal kümeler ortasında en fazla hisseden bayanlar olduğunu gösteriyor. Bu endişeler ortasında bayanların en çok tasa duyduğu cürüm çeşidinin de cinsel taarruz olduğu araştırmalarımız ortasında ön plana çıktı” halinde konuştu.
“FİZİKSEL FAKTÖRLER DE BAYANLARIN HATA KORKUSUNU ETKİLİYOR”
Araştırma da öne çıkan bir öbür değerli hususun metrobüs duraklarındaki fizikî faktörler olduğunu belirten Latifoğlu, kelamlarına şöyle devam etti:
“Kadıköy ve Beylikdüzü çerçevesinde baktığımızda genelde bayanları misal şeylerin korkuttuğunu görüyoruz. Araştırmamızda sıklıkla karşılaştığımız en değerli sonuçlardan biri de ekolojik manada oluşan yahut oluşmayan durumların bayanları kaygıya ittiğini görmemizdi. Örneğin duraklardaki ışıkların yetersizliği. Araştırmamızda, bayanlar akşam saatlerinde ışıklandırmanın yetersiz oluşundan dem vuruyorlar ve bu türlü durumlarda kendilerini daha inançsız hissediyorlardı.
Öte yandan spesifik olarak bir örnek vermem gerekirse, birçok bayandan Güzelyurt durağının bekleme alanının çok dar olduğuna dair şikayetler aldık. Darlık yüzünden hareket kısıtlamasına gidildiğini bu nedenle dehşetlerinin arttığını belirttiler. Güvenlik çalışanlarının sayısının artmasını lisana getirdiler.
Var olan güvenlik vazifelilerinin de sırf kabinlerinde oturduğunu, alana dahil olmadığını ve bu sebeple kendilerini inançta hissedemediklerini aktardılar. Bunun tahliline dair ise bir hoparlörden verilecek müziğin rahatlatıcı tesiri olabileceğini, ışıklandırmanın artırılabileceğini, güvenlik işçisinin sayısının artırılmasından çok tesirli bir güvenlik eğitimi gerektiğinin de altını çizdiler.”
“HER 10 BAYANDAN 4’Ü AKŞAM SAATLERİNDE DIŞARI ÇIKMAMAYI TERCİH EDİYOR”
Çalışmanın sayısal bilgilerini aktaran araştırma öğrencilerinden İzlem Mızrak (22), bahisle ilgili şöyle konuştu:
“İstanbul’daki bayanların toplu taşımada kendilerini daha uygun ve inançlı hissetmelerini sağlayıcı siyasetler geliştirmesine imkân verecek bilimsel data elde hedefiyle projemizi geliştirdik. Çalışmamızın bulgularına baktığımızda her 5 bayandan 2’si daha evvel suça maruz kaldığını belirtti. Her 2 bayandan 1’i ise suça maruz kalmaktan dehşet duyduğunu lisana getirdi. Bu endişenin yarısı taciz ve istismar korkusu olduğunu belirtebilirim.
Aynı vakitte her 2 bayandan 1’isi de duraklarda suça şahit olduğunu; şahit olan her 4 bayandan sadece 1’inin yetkili üniteye başvurduğu da araştırmamızda öne çıkan bulgulardan oldu. Şahit olanların reaksiyonlarına baktığımızda yarısının reaksiyonsuz kaldığını söyleyebiliriz. Bizim için dikkat cazip nokta ise şu olmalı; her 10 bayandan 9’u güvenlik tedbirlerini yetersiz görüyor. Bu çok önemli bir oran. Bütün bunların sonucunda kendilerini kısıtlanmış gören bayanlar bunun için makul tedbirler alıyor.
Her 10 bayandan 4’ü akşam saatlerinde dışarı çıkmamayı tercih ediyor, geri kalanlar ise savunma dersleri almak, biber gazı taşımak ya da toplu taşımaya birisiyle binmek üzere kendilerince tedbir alıyor. Bayanlar kendilerini inançsız hissettikleri bu toplumda kısıtlanmış bir biçimde tedbir alma eforuna giriyor. 18-27 yaş kümesi bayanla daha çok görüşme sağlandı, demografik bilgilerle başladık. Bayanlar, akşam ve gece saatlerinde daha çok kaygı duyduklarını lisana getirdi. Ama sabah saatlerinde de endişe duyan bir kısım da vardı. Sabah saatlerinde endişe duyanların yaş sıkalasının daha yüksek olduğunu, ekseriyetle 35 yaş üstü bayanların sabah saatlerinde daha çok korktuğunu söyleyebilirim.”
“DERSTE GÖRDÜKLERİMİZİ VE GÜNLÜK HAYATTA KARŞILAŞTIĞIMIZ DURUMLARI BU PROJE İLE BİRLEŞTİRDİK”
Sosyoloji son sınıf öğrencisi Miray Zekiroğlu (23) araştırma konusunun ortaya çıkış öyküsü ile ilgili “Erkek ve bayanın kenti algılama biçimleri farklıdır. Bunun sebebi de bayanların erkeklere kıyasla fizikî ya da kelamlı olarak hücumlara daha çok maruz kalmalarıdır. Bu yüzden bayanlar kentte kendilerini daha inançsız hissediyor ve hata mağduru olmaktan dehşet duyuyor. Bu da onların toplu taşımaya iştiraklerini azaltıyor. Ödevi hazırlayan 6 kişi okula gidip gelirken metrobüsü çok kullanıyoruz. O yüzden araştırma mevzumuzun hayatın içinden çıkan bir bahis olduğunu söyleyebiliriz. Biz metrobüs duraklarında saatlere nazaran farklılaşan bayan sayısını, sosyokültürel farklılık üzere durumları kendi içimizde de fark ediyor ve aldığımı dersle bunu pekiştirmiş olduk. Bu yüzden hem derste gördüklerimizi hem de günlük hayatta karşılaştığımız durumları bu proje ile birleştirmiş olduk” dedi.
Zekiroğlu, “Bölgelere baktığımızda belli saatten sonra bayan sayılarında azalma olduğunu gördük. Beylikdüzü tarafına gidildikçe 18.15-18.20’den sonra bayanların sayısında bir azalma olurken endişelerinde bir değişim olmadı. Yaş olarak genç yetişkin ve 40 yaş üstü bayanlara baktığımızda kaygılarının daha farklı olduğunu söyleyebiliriz. Kadıköy’de olan bir bayan ile Beylikdüzü’nde olan bir bayanı karşılaştırdığımızda geç saatlere hakikat cürüm korkusuna sahip olduğunu, saatler ilerledikçe kaygılarının arttığını vurgulayabiliriz” sözlerini kullandı.
“KENT İÇİ ULAŞIM POLİSİ ÜZERE BİR KOLLUĞUN OLMASI GEREKİYOR”
Beykent Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Kısmı’ndan Öğr. Üyesi Doç. Dr. Abdurrahman Yılmaz ise araştırma sonuçları kapsamında kabahat korkusunu önleyici ne üzere uygulamalarda bulunulabileceğine dair değerlendirmelerde bulundu. Yılmaz, alınabilecek tedbirleri 5 hususta sıraladı:
“İstanbul üzere ağır bir toplu ulaşım seyahatinin olduğu bir kentte kent içi ulaşım polisi üzere bir kolluğun olması gerektiğini söyleyebiliriz.
“Kadınların kent içi toplu ulaşımı daha özgürce kullanabilmeleri için İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin 2019 yılında kabul ettiği Avrupa mahallî ömürde bayan erkek eşitliği kaidesi ve bu kaideye bağlı olarak oluşturduğu lokal eşitlik aksiyon planı var. Planın iki noktasında bilhassa bayanlar için kent içi ulaşımın daha inançlı hale getirilmesi ve inançlı bir kent oluşturulması belirtiliyor. Bunların muvaffakiyet göstergelerinden bir tanesi bahsi geçen alanda yapılacak araştırmaların sayısıdır. Hasebiyle gençlerin yaptığı bu araştırma İBB’nin kabul ettiği göstergenin muvaffakiyete ulaşım kriterlerinden birini de oluşturuyor.”
“Bu araştırmalardan yola çıkarak vakit ve lokasyon bazlı risk tahlilleri yapılması gerekiyor. Risk tahlillerinden yola çıkarak nerede ve hangi vakitte önlem alınması gerekiyor üzere hususlar tespit edilebilir.
“Fiziki ve çevresel faktörler de bayanların hata korkusu güvenlik algısını çok kıymetli bir halde etkiliyor. Bu kapsamda yapılan araştırmalar duraklarda alınabilecek tedbirlerle ilgili bize bilgi de veriyor.
“Duraklardaki özel güvenlikler tek başına kâfi değil, durakların ilişki noktaları da epeyce ehemmiyet arz ediyor. Kollukla mülki makamlar aracılığı ile sorun bazlı kurulacak iş birliği ve farkındalık yaratılması bu manada bayanların kendilerini inançlı hissetmelerini olumlu etkileyecektir.”
