Oppenheimer, isminden da anlaşılacağı üzere Christopher Nolan‘ın “atom bombasının babası” hakkındaki biyografik sineması. Sinema, J. Robert Oppenheimer’ı akademideki başlangıcından Manhattan Projesi’ne kadar takip ediyor. Yıllarını vererek en ünlü icadına karşı konuşmaya çalıştığında ise hükümet bürokratları tarafından büyük bir meslek düşüşüne uğruyor. Pulitzer ödüllü American Prometheus isimli 800 sayfalık biyografiden uyarlanan Oppenheimer‘ın detaylarında titiz davranılmış karakterlerin yaratılmamasına itina gösterilmiş ve New Mexico’daki bir kamp gezisinden fikirsizce yapılan bir elma zehirlenmesine kadar her şeye yer verilmiş.
Aslında sinemada atom bombalamaların kendisi dışında her şey var. Nolan, birinci atom bombası denemesini hayranlık uyandırarak gösteriyor; Hiroşima ve Nagazaki’ye yapılan hücumların öncesindeki siyasi olayların ve hücumun Oppenheimer‘ın ruhunda yarattığı tahribatı gösteriyor; hatta Oppenheimer‘ın kabus üzere, gerilime bağlı halüsinasyonlarından birinde, Oppenheimer kömürleşmiş bir vücudun üzerine basmadan evvel bir bayanın bedeninden eriyen eti tasvir ederek bize bombanın fecî tesirlerini gösteriyor. Lakin Nolan bize hiçbir vakit bombanın halk üzerinde bıraktığı etkiyi göstermez. Bunun yerine Oppenheimer’ı sabahın erken saatlerinde uyanmış, Harry S. Truman‘ın ABD’nin “tarihteki en büyük bilimsel kumar için 2 milyar dolar harcadığını ve kazandığını” ilan eden konuşmasını beklerken görüyoruz.
NEREDE BU ATOM BOMBASI?
Filmin rastgele bir yerinde atom bombasına yer verilmemesi eleştirmenler ve sinema tutkunları tarafından büyük bir eksiklik olarak yorumlanabilir. Düşünüldüğünde atom bombasının yarattığı tesir, halkta oluşturduğu yıkım, yaşattığı acı ve daha birçoğu atom bombasının babasının psikolojisinden daha değersiz olamaz. Lakin Oppenheimer ile ilgili değişik olan ve onu tüm vakitlerin en güzel biyografik sinemalarından biri yapan şey, aksini düşündürmemesidir.
Aslında, bu katliamdan uzaklaşma hissi sinemanın tüm maksadının bir kesimi. Sinemanın isminin kitaptaki üzere American Prometheus ya da Destroyer of Worlds formunda değil de Oppenheimer olmasının bir nedeni var: Senaryonun büyük kısmının birinci tekil şahıs ağzından yazıldığı sinema, ağır bir biçimde karakterin kendisine odaklanıyor. Yani “Oppenheimer odanın içinde yürüyor” yerine, “Ben odanın içinde yürüyorum“. Bu alışılmamış bir senaryo seçimi.
Los Alamos’taki Manhattan Projesi‘nin başkanı olarak, olup bitenler üzerinde tam denetim sahibi olan Oppenheimer; işçi kararlarını verir, projeyi formülleriyle yönlendirir ve sorun yaşamayı bırakmadığı asker Leslie Groves‘a (Matt Damon) karşı kendini inançla savunur. Oppenheimer, bir belediye lideri ve orkestra şefinin birleşimi üzere, bombayı başarılı bir teste götürür. Lakin yarattığı şey üzerinde bir kelamı olmadığını görür.
Oppenheimer ne kadar sorun yaratsa da vazifesine bağlı olduğunu göstererek Groves‘a Washington’da kendisine gereksinim duyulup duyulmayacağını sorar. Groves’un verdiği neden karşılığı Oppenheimer’a ordu kelam konusu olduğunda bilim beşerinin işinin bittiğini göstermektir. Oppenheimer ataklardan evvel bir Bakanlar Heyeti toplantısına katılsa da, katkısı sonludur.
OPPENHEİMER’IN SUÇLULUĞU KENDİNE HİZMET EDİYORDU
Bombalamalar gerçekleşir ve Oppenheimer bunları görmediği için biz de görmeyiz. Oppenheimer’ın iç çalkantılarını görüyoruz elbette fakat bu noktada içeriden hiçbir bilgiye sahip değil: Nolan’ın da belirttiği üzere, o da meskendeki sıradan sivillerle birebir gemide. Oppenheimer Başkan Truman‘a (Gary Oldman) “ellerinde kan olduğu” tasasıyla yaklaştığında, Truman ona küçümseyerek karşılık verir. “Hiroşima ve Nagazaki halkının bombayı kimin yaptığını umursadığını mı sanıyorsun?” diyerek ” sulu göz” der. Bu duygusuzca diyalog Oppenheimer’ın azalan gücünü çok net gösterir.
Oppenheimer’ın atom bombasını muvaffakiyetle test etmeden evvel bile suçluluk duyacağı pek çok şey vardır: Jean Tatlock‘la (Florence Pugh) yaşadığı aşk, onun intihar ya da cinayet sonucu vefatına neden olur ve Manhattan Projesi’ndeki çalışmaları onu karısı Kitty (Emily Blunt) için eksik bir koca haline getirir.
Bomba yapıldığında ve ABD ordusu bombayı kullandığında o zayıf bir adama dönüşür. Dinleyen herkese hidrojen bombasının ve nükleer silahların yayılmasının tehlikelerini anlatmaya çalışır ve söylediklerine samimiyetle inandığı açıktır. Fakat baş düşman pozisyonundaki Lewis Strauss‘un (Robert Downey Jr.) dikkat çektiği üzere, bu kamu kefaretinde kendine hizmet eden bir öge da vardır. Kitty’nin Oppenheimer’a, “Günahı işleyip geri kalanımızın da sonuçları olduğu için senin için üzülmesini bekleyemezsin” demesinin emeli kocasının Tatlock’la alakasına gönderme yapmaktır ancak bu kelam bombanın yaratılması için de geçerli durumdadır.
YILLARCA SÜREBİLECEK YÜZLEŞME
Filmde Oppenheimer‘ın nükleer bombanın dehşetiyle direkt yüzleştiği tek bir nokta vardır. Seyirciye görünmeden, bir sunucu Hiroşima’nın akabinde çekilen fotoğrafların slaytları üzerinden geçerek bir salon dolusu beşere (Oppenheimer dahil) yangın fırtınalarının ve radyasyon zehirlenmesinin tesirlerini gösterir. Oppenheimer, ellerini ovuşturmasına ve insanlığın geleceği için duyduğu gerçek endişeye karşın, bakmaya cüret edemez…
