Ölüm, hem çocuk hem de yetişkinler için kabullenilmesi güç bir gerçek. Yetişkinler bazen kendi tasalarından dolayı bazen de çocukları mevtin sarsıcı tesirlerinden korumak için, bunun çocuklardan gizlenmesi gereken bir durum olduğunu düşünebiliyor.
Çocukların bu sıkıntı durumla baş etmek ismine güvendikleri yetişkinlerin açıklamalarına ve yardımlarına muhtaçlık duyduğunu söz eden Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Dr. Öğr. Üyesi Deniz Yıldız, çocukların gelişimsel seviyelerine nazaran dürüst ve samimi açıklamaların yapılmasını; hislerini tabir edebilecekleri ortamların sağlanması ile yas sürecini daha sağlıklı bir halde atlatabileceklerini belirtti.
“ÖLEN KİŞİNİN TEKRAR DÖNECEĞİNİ DÜŞÜNÜRLER”
Çocukların gelişim seviyesine nazaran mevt kavramını algılayışları ve anlamaları farklılık gösteriyor. 2 yaşına kadar çocukların, mevt kavramını tam olarak algılayamayacak kadar küçük olduklarını belirten Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Dr. Öğr. Üyesi Deniz Yıldız, “Ölüm onların gözünde uzun müddetli bir ayrılık ya da seyahat üzeredir. Okul öncesi periyotta ise çocuk için mevt süreksiz bir olaydır. Ölen kişinin tekrar döneceğini düşünürler. İlkokul devrinden itibaren çocuklar, vefatın geri dönüşü olmayan bir son olduğu gerçeğini artık algılamaya başlar lakin kendinin ve sevdiklerinin ölmeyeceğine inanırlar. Çoklukla mevtin hasta yahut yaşlı şahısların başına geleceğini düşünürler. 10 yaşından sonra ise, mevt kavramını daha net algılamaya başlarlar. Vefatın; ömrün sonu olduğunu, herkesin başına gelebileceğini ve yaşama geri dönüşün olmadığını bilirler” dedi.
BU TELAFFUZLARA DİKKAT! HUZURSUZ EDEBİLİR…
Hayatın döngüsünün içinde yer alan mevtin, çocuklara kim tarafından ve ne biçimde anlatıldığı büyük değer taşıyor. Vefat haberinin çocuğa mümkünse ebeveyni, şayet ebeveynler hayatta değilse sevdiği, güvendiği ve kendisine en yakın hissettiği kişi tarafından anlatılması gerektiğini belirten Deniz Yıldız, “Çocuğa palavra söylememek kıymetli, aksi halde gerçeği öğrendiğinde itimat hissi sarsılabilir. Çocuğa, mevtin hayatın sonu olduğu ve ölen kişinin artık gelmeyeceği kolay bir lisanla anlatılmalıdır. ‘Ölüm’ sözünü kullanmak çok değerli. Vefat etti ya da gitti üzere kavramların kullanılması, somut evredeki çocuğun başını daha çok karıştırır.
Ölümü uykuya benzeterek anlatmak, bilhassa küçük çocuklarda uykuda kendisinin de ölebileceği fikrinin gelişmesine ve bunun sonucunda uyku sorunları yaşamasına neden olabilir. Anne ve babasının uyumasından da huzursuzluk hissedebilirler. Ölen kişinin çocuğu yukardan izlediği, gördüğü halindeki yorumlar da çocuklarda tedirginliğe yol açabilir” halinde tabir etti.
“AÇIK VE İNANÇ VERECEK KARŞILIKLAR ÖNEMLİ”
Durumu anlatacak olan kişinin tavır ve davranışları, çocuk açısından epey değerli. Çocuğun kendini ve hislerini tabir edebilmesi için abartılı yansılardan kaçınması; çocuk anlatmak isterse ona alan açmasının gerekliliğine değinen Yıldız, “Bir yakınını kaybeden çocukta güvenlik tasası oluşabilir. Çocuk, anne-babasının her vakit yanında olacağına dair inancını yitirir ve bir gün kendisinin de öleceği hissiyle tanışır. ‘Siz de mi öleceksiniz? Ben de mi öleceğim?’ üzere soruları sıklıkla sorarlar. Bu sorulara, ‘Şu anda hepimiz sağlıklıyız, senin ve bizim için önümüzde uzun bir hayat var. Artık, burada ve birlikte güvendeyiz’ fikrine yardımcı olacak, açık ve inanç verecek karşılıklar kıymetli.
Yakınını kaybeden çocukta öfke, saldırganlık, bebeksi haller görülebilir. Bu durumun süreksiz olduğu bilinmeli ve anlayışlı, sabırlı davranılmalıdır. Yaşadığı üzüntüyü; oyun oynama, fotoğraf yapma, spor üzere etkinliklerle dışa vurmasına imkan sağlanmalı. Kaybedilen yakına ilişkin fotoğraflar, eşyalar, anılar ortadan kaldırılmamalıdır. Ailenin kaybeden kişiyi hatırlayabileceği bir anı köşesi oluşturulabilir” dedi.
