Türk lirası dün dolar karşısında yüzde 7 ile bir buçuk yılın en keskin kıymet kaybını yaşarken bu durum yeni hükümetin 18 aydır sürdürülen lakin döviz rezervlerinin tükenmesine yol açan döviz kurunu denetim altında tutma siyasetinden vazgeçtiği izlenimini verdi.
Reuters’da yer alan tahlilde, Türkiye’nin on yıllardır süren finansal meselelerinin ve TL’deki paha kaybının oluşturabileceği sıkıntılara değiniliyor. Değerlendirmede 5 başlıkta kelam konusu ekonomik problemlerin sonuçlarının ne olabileceği anlatılıyor.
1. KURU HÜR Mİ BIRAKMALI?
Bütçedeki büyük açık, enflasyon sorunu ve birkaç yıldır uygulanan son derece tartışmalı siyasetlerin erittiği döviz rezervleri, TL’deki paha kaybının sürmesini gerektirecek bol ölçüde sebep olduğunu gösteriyor.
TL’deki bedel kaybının durup durmayacağını ya da ne vakit duracağını kimse bilmiyor. JPMorgan ve Goldman Sachs üzere büyük yatırım bankalarının analistleri ve vadeli döviz piyasalarındaki TRYFWD= fiyatlamalara nazaran TL, dolar karşısında 25’e, hatta 30’a kadar yükselebilir. Bu da, dünkü %7’lik tarihi tepelerin üzerine çıkılacağı manasına geliyor.
Her şey TCMB’nin daha evvelki çalkantılı periyotlarda yaptığı üzere büyük bir faiz artırımına gidip gitmeyeceğine, ya da hatta Ankara’nın uzun müddettir gündemde olmadığı konusunda ısrar ettiği sermaye denetimlerini uygulamaya başlamasına bağlı olacak.
TCMB başkanlığına Gaye Erkan’ın atanması bekleniyor. JPMorgan, Erkan’ın atanması hâlinde, büyük bir faiz artırımına gidileceğini, yani şu anki %8.5’ten %25 ila %30’a çıkarılabileceğini iddia ediyor.
“SONRA BİRDENBİRE ORTALIK KARIŞIR”
Commerzbank’ın döviz piyasaları araştırma müdürü Ulrich Leuchtmann, “Katlanarak oluşan bir hareketin akabinde bu türlü olur. Uzun bir müddet hiçbir şey olmadığını düşünürsünüz, sonra ansızın ortalık karışır” dedi.
2. ACI YOKSA ÇIKAR DA YOK
Politika faizinde yapılacak olan büyük bir artırım tüketicilerin harcamalarını azaltacağı üzere şirketlerin borçlanma maliyetlerini artırarak iktisadın süratle yavaşlamasına, hatta daralmasına yol açabilir.
Ekonomide mümkün daralmanın yaratacağı külfeti hafifletecek kimi ögeler da mevcut. TL’deki bedel kaybı fiyat avantajı sağlayarak muhtemelen hem ihracatçıların ve turizmcilerin gelirlerini artıracak. Ayrıyeten Şubat’taki yıkıcı zelzelelerin akabinde kamunun tekrar inşa çalışmaları için yapacağı harcamalar iktisatta oluşacak sıkıntıların bir kısmını giderebilir.
“DAHA BÜYÜK BİR RİSK YARATACAKTIR”
Gelişmekte olan ülkeler hakkında araştırmalar yürüten Tellimer’den Hasnain Malik, “Faizlerde düzeltmeye gidilmesi, yani faizlerin artırılarak yüksek kredi büyümesinin denetim altına alınması, devalüasyona kıyasla gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH) açışından daha büyük bir risk yaratacaktır” dedi.
Son yıllarda çift haneli büyüme ve daralma oranları ortasında gidip gelen Türkiye iktisadı ani yükseliş ve düşüş döngülerine alışkın. Milletlerarası Para Fonu (IMF) açıklanan son kestirimine nazaran 2023 yılı için %2.7 büyüme bekliyor.
3. ENFLASYON ÇARPINTILARI
Daha geçen yıl enflasyonun %80’i aştığı göz önüne alındığında, TL’nin kıymet kaybetmesi enflasyonda yeni bir artış görüleceği telaşlarını kuvvetlendirecektir.
Pazartesi günü açıklanan bilgi, manşet enflasyonun %40’ın altına indiğini gösterdi lakin bu biraz da Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın seçime giderken doğalgazı fiyatsız yapmasıyla gerçekleşti.
Analistler TL’deki son kayıplardan evvel de enflasyonun tekrar %50’nin üzerine çıkacağını bekliyordu. Malik hem fiyatsız doğalgaz uygulamasının bitmesi hem de döviz hareketlerinin sistem içinde tesirlerini göstermesiyle enflasyonun geçen sene kaydedilen tepe düzeylere bile yükselebileceğini söyledi.
“ÖNLENEMEYECEK BİR GELİŞMEYDİ”
Varlık yöneticisi Abrdn’de gelişmekte olan ülke tahvil piyasalarından sorumlu olan Kieren Curtis, TL’nin bu haftaki kıymet kaybına atıfta bulunarak “Önlenemeyecek bir gelişmeydi” değerlendirmesinde bulundu.
Curtis, “Enflasyon yükselecek, münasebetiyle faiz artırımlarında büyük ölçekli bir artırıma gidilmedikçe enflasyonun seyrini neyin aksine çevirebileceğini söylemek zor” dedi.
4. MUHASEBE SORUNLARI
Türkiye, TL’nin paha kaybı nedeniyle artık kur muhafazalı mevduat (KKM) hesaplarının maliyeti ile karşı karşıya kalacak.
Hükümet, 2021 yılı sonunda vatandaşları tüm paralarını dolar ya da altına çevirmemeye ikna etmek için, mevduat sahiplerini TL’nin bedel kaybetmesine karşı muhafaza KKM hesaplarını devreye almıştı.
Kredi derecelendirme kuruluşu S&P Global’de kıdemli analist olan Frank Gill, dolar/TL’nin 26.5 düzeyine yükselmesi halinde Erdoğan’ın yine cumhurbaşkanı seçildiği seçimlere kıyasla TL’nin %20 bedel yitirmiş olacağına dikkat çekerek, bu kur hareketinin yalnızca KKM’de devlete yaratacağı maliyetin GSYH’nin %3’üne yaklaşacağını belirtti.
Gill, bu maliyetin dolar ya da eurodan çok TL olarak mevduat sahiplerine ödeneceğine ve maliyeti Hazine ile TCMB’nin ortalarında bölüşeceğine dikkat çekti.
5. BORÇ İKİLEMİ
Bir öbür büyük sorun ise Türkiye’de devletin, şirketlerin ve hanelerin kullanmış olduğu, 100 milyar dolara tekabül eden yabancı para borçlar. Eserleri zati dolarla satılan bir şirket değilseniz bu borçları ödemek artık daha maliyetli gelecek.
Borcun geri ödenememesi durumunda, borçları veren bankalar kendilerini bu olasılığa karşı muhafazaya almamışlar ise bilançolarında oluşacak açıklar nedeniyle zorluk yaşayacaklar.
Bu durumun daha büyük sonuçları da olabilir. Yatırım idare şirketi NinetyOne’da vazifeli fon yöneticileri, temerrüt riski altında olan CCC kredi notuna sahip ülkeler hariç tutulduğunda gelecek dört yılda vadesi dolacak “yüksek faizli borçların” %60’ının Türkiye tarafından ödeneceğini iddia ediyrolar.
