Adıyla meşhur Wagner kuvvetlerinin tarihe geçen isyanının akabinde Rusya’da değişim beklentisi baş gösterdi. Wagner konvoyu başşehir Moskova’nın 200 kilometre kadar yakınına gelse de Belarus Cumhurbaşkanı Aleksander Lukaşenko aracılığıyla barış sağlandı ve paralı askerler, Ukrayna içlerindeki kamplarına geri döndü.
VERİLEN KAYIPLAR
Rus ordusu ve Wagner kümesi ortasında mümkün çatışmalar önlense de Moskova’ya ilerleyen konvoy hava saldırısından kurtulamadı.
Wagnerlere ilişkin bir kamyon yok edilirken içindeki askerler hayatını kaybetti. Wagner konvoyu, yalnızca zırhlı araçlar değil, tıpkı vakitte hava savunma sistemleri de taşıyordu. Bu sayede 1 taşıma uçağı ve 5 helikopteri vurmayı başardı. Vurulan hava araçlarında toplam 13 Rus askeri öldü.
WAGNER’İN SONU GELDİ Mİ?
İsyan sonrası oluşan en büyük beklenti Wagner kümesinin feshedilmesi olmuştu.
Rusya Savunma Bakanlığı da yaptığı açıklamada isyana katılmayan paralı askerlerin bakanlıkla muahede imzalayabileceğini duyurdu. Muahedeyi kabul etmeyen askerlerin ise Prigojin’le birlikte Belarus’a gidebileceği söylendi.
Bu bağlamda, Wagnerlerin büsbütün ortadan kalkmasa da “deri değiştirmesi” bekleniyor.
Wagner güçleri, Rusya’nın dünyanın farklı noktalarında nüfuzunu yaymak için kullandığı birinci paralı asker kümesi değil. 1998 yılından itibaren Afganistan’dan Afrika’ya çok çeşitli yerlerde yüzlere farklı paralı asker örgütü kuruldu. Birinci kurulanlardan “Anti-terror Orel” Irak’ta vazife yaparken ABD işgalinin başlamasıyla deri değiştirdi ve “Tiger Top Rent Security” ismiyle devam etti.
2008’de kurulan Slavonic Corp, Hong Kong merkezli bir paralı asker örgütüydü. Suriye iç savaşının başında etkinlerdi. Önderleri Vadim Gusev, Suriye’deki hareketleri hasebiyle mahpusa atıldı. Slavonic Corp’un dağılmadan evvelki kıymetli üyelerinden biri de Dimitri Utkin’di. Eski özel kuvvetler üyesi olan Utkin, Slavonic Corp dağıldıktan sonra Rusya’nın yolunun tuttu. Kendisi bir Richard Wagner hayranıydı. 2014’te Wagner kümesini kurdu. Slavonic Corp ve Moren Güvenlik grubu mensuplarını toplayarak saflarına kattı.
Yani özcesi, Wagnerler de deri değiştiren çok sayıda özel güvenlik şirketinin bir yenisiydi.
Orta Afrika Cumhuriyet Cumhurbaşkanlığı Güvenlik Danışmanı Fidele Gouandjika, “Wagner sıkıntısı Rusya’nın iç işleridir. Moskova Wagner’i çağırıp yerine Mozart yahut Beethoven göndermeye karar verirse onları da kabul ederiz” tabirini kullandı.
Yani Wagnerlerin içindeki “çürük yumurtalar” temizlendikten sonra Rusya, çeşitli ülkelerdeki nüfuzunu korumak isteyecektir. Wagner ismini bırakıp yeni bir kimlikle mi devam edecekler yoksa Rus halkı gözünde efsaneleşmiş ismi devam mı ettirecekler bunu vakit gösterecek.
DEĞİŞİM RÜZGÂRLARI
Prigojin’in argümanına nazaran, Wagner isyanının ana sebebi Savunma Bakanı Şoygu ve Genelkurmay lideri Valeri Gerasimov’un Wagner’i sabote etmesiydi. Prigojin, bu ikiliyi birincinin rol çalmakla, sonra gerekli mühimmatların verilmesini engellemekle suçlamış, devamında ise Wagner üyelerine ateş açılmasına kadar giden bir gerginliğin ana aktörleri olarak göstermişti.
Dahası, Rus ordusunun işleyişinde temel sıkıntılar olduğu ve liyakatsiz bir yapı oluştuğu argümanı da vardı. Hatta Prigojin’e nazaran Rusya, tam da bu sebepten dolayı Ukrayna’da beklenen performansı sergileyememişti. Rus ordusunun sonuç alamaması, Prigojin’in şikâyetleri ile birleşince, Wagner güçlerinin gerisinde kuvvetli bir takviye oluştu. İsyan sonrası, Lider Putin’in, Şoygu ve Gerasimov’u vazifeden alacağı argümanları da şiddetlendi.
Dahası, isyanın mukadderatını değiştiren olaylardan biri de Surovikin’in Putin’e dayanak açıklaması olmuştu. “General Armageddon” lakaplı Surovikin, Suriye’den Ukrayna’ya gösterdiği performansla Rus ordusunun en güzel generallerinden biri olarak tanındı. Suriye’de Wagnerlerle birlikte misyon yapmış ve Prigojin’e yakınlığıyla bilinen bir komutanın isyanı desteklememesi Rus ordusunda muhtemel bir bölünmenin önüne geçmişti.
Tabii sorun bununla da sonlu değil. Batı yanlısı Moscow Times’ın haberine nazaran, Surovikin o gün gözaltına alınmıştı. Rusya, isyandan haberdar olmuş ve Surovikin’i denetim altında tutarak işin büyümesini engellemişti.
Surovikin’den olaydan beri yeni bir haber gelmedi. Gözaltına alınıp alınmadığı da ispatlanmadı. Rusya’ya yakın kaynaklar gözaltı olmasa bile misyondan alınmış olabileceğini söylüyor. İşin ilginci, Surovikin 1991’de Gorbaçov’a yapılan darbe teşebbüsünde de darbecilerden yana hal almış, lakin sadece buyrukları uyguladığı gerekçesiyle misyonuna geri dönmüştü. Yani Surovikin, birinci kere bu duruma düşmüyordu.
Sergey Şoygu ise olaydan sırf 2 gün sonra Ukrayna’da birlikleri denetlerken manzara verdi. Hala misyonunun başında olduğunu hatırlattı. Esasen bu değişim çabucak beklenmiyor. İsyan sonrası yapılacak bir değişimin, “Wagnerlerin isteklerinin yerine getirilmesi” olarak algılanacağına dair tasalar var.
Ancak buna karşın, Savunma Bakanlığı için Şoygu’ya alternatif bir isim konuşulmaya devam ediyor; Alexander Dyumin. Kendisi 2015’e kadar korgeneral olarak misyonunu sürdürdü. Şoygu’nun buyruğunda Savunma Bakanlığı müsteşarlığı da yapan Dyumin, 2016’da Putin tarafından Tula oblastı valisi olarak atandı. Rusya’daki en tanınan valilerden biri olarak tanınan Alexander Dyumin, ordu içinde de pek seviliyordu. Dyumin, geçmişte Putin’in özel korumalığını da yapmış hatta Putin’i bir ayı saldırısından kurtarmıştı.
Bu değişime eşlik etmesi beklenen bir öbür değerli figür de Surovikin’di. Dyumin’in Savunma Bakanı, Surovikin’in ise Genelkurmay Lideri olması konuşuluyordu. Natürel isyan sonrası Surovikin’in akıbetini bilmiyoruz. Değişim rüzgarları başlasa da şimdi sonucu konuşmak için erken.
UKRAYNA SAVAŞINA ETKİSİ
İsyan sırasında Ruslarda oluşan öteki bir endişe da Ukrayna’nın, zayıflıklarından faydalanabilecek olması olmuştu. Ukrayna’nın aylardır beklenen taarruzu yeni başlamış lakin beklenen etkiyi yaratamamıştı. İsyan yüzünden oluşacak mümkün bir zafiyet Ukraynalılara gidişatı değiştirecek bir imkan sunabilirdi.
Ancak Rusya, Wagner konvoyuna müdahalede Rus ordusuna başvurmadı. Rus ulusal muhafızları, Rus istihbaratı FSB ve Çeçen Ahmat özel birliklerinden oluşan bir küme Wagnerlere karşı savunma çizgileri oluşturdu. Çatışma çıkmadan olay sonlanınca da orduya gereksinim kalmadı. Yevgeni Prigojin de muhtemel bir çatışma halinde Ukrayna’da çarpışan Rus askerlerine asla saldırılmayacağının garantisini vermişti.
Rusya, Bu sayede cephedeki çatışmalara odaklanmayı başardı. Kriz mühletince Ukrayna tarafı önemli ilerlemeler sağlayamadıkları üzere Lyman bölgesindeki çeşitli kasabalardan da çekilmek durumunda kaldı. Yani, Wagner isyanının savaşın gidişatında kıymetli bir değişime yol açtığı söylenemez.
En azından şimdilik…