Ruh Sıhhati ve Hastalıkları Kısmından Doç. Dr. Taha Can Tuman, trikotillomani hastalığı hakkında değerli açıklamalarda bulundu.
Doç. Dr. Taha Can Tuman, trikotillomaninin saç ve kıl yolma olarak tanım edildiğini belirterek “Trikotillomani ekseriyetle baş derisi, kirpik ve kaşlar olmak üzere bariz bir saç kaybı ya da bedende kılsız alanlar oluşturacak biçimde yineleyici saç ve kıl yolma olarak tanım edilebilir. Trikotillomani vücut odaklı tekrarlayıcı davranışlardan birisidir. Baş derisi, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde en sık yolunan alandır, baş derisinde yaygın ve tuhaf biçimli kel alanlar formunda kendisini gösterir. Saç telleri, farklı vakitlerde farklı kırılma ve çekilme noktalarından ötürü tipik olarak farklı uzunluktadır. Yineleyici saç ve kıl yolma sonucunda deride enfeksiyonlar ve yaralar, kopartılan kıl ve saçların yutulmasına bağlı mide ve bağırsak sisteminde kıl yumakları ve bağırsak tıkanıklıkları üzere az ve önemli komplikasyonlar görülebilir. Dürtü denetim bozukluğu olarak sınıflandırılan trikotillomani hastalarında başta depresyon ve anksiyete bozuklukları olmak üzere psikiyatrik eş teşhis oranı da hayli yüksektir” diye konuştu.
SAÇ VE KIL YOLMAYI GERİLİM AZALTICI OLARAK KULLANIYORLAR
Trikotillomaninin özgüven düşüklüğüne sebep olabileceğine değinen Doç. Dr. Tuman, şöyle devam etti:
“Stres, trikotillomani etiyolojisinde kıymetli rol oynar. Saç ve kıl yolma öncesinde ağır gerginlik ve tasa, yolma ile azalabilir. Bu hastalar, günlük hayat gerilimleri ve huzursuz edici kanılardan kurtulmak için saç ve kıl yolma aksiyonunu gerilim azaltıcı bir yol olarak kullanır. Birebir vakitte bu hastaların bir kısmı yolma hareketi sonrasında besbelli haz duygusu yaşar, bu olumlu pekiştirme de saç ve kıl yolma davranışının yinelemesinde kıymetli rol oynar. Trikotillomani hastalarının bir kısmında çocukluk çağı cinsel yahut fizikî istismar hikayesi olsa da trikotillomani ve çocukluk çağı travması bağı net değildir. Saç ve kıl yolma nedeniyle dış görünümde bozulma olması, hastalarda özgüvende azalma, tasa, depresif belirtiler ve yolma davranışını denetim edememe nedeniyle hayal kırıklığı oluşturabilir. Ayrıyeten ikizler üzerinde yapılan çalışmalar genetik faktörlerin de hastalığın gelişiminde rol oynayabileceğini düşündürür.”
ÇOCUKLUK VE ERGENLİK DEVRİNİN DEĞERİ BÜYÜK
Doç. Dr. Tuman, trikotillomaninin çocukluk ve ergenlik periyodunda başladığına dikkati çekerek, şu sözleri kullandı: “Trikotillomani daha çok çocukluk ve ergenlik devrinde başlamakla birlikte her yaşta görülebilir. Bayanlarda daha sık olduğu bildirilir ancak datalara bakıldığında her iki cinsiyette neredeyse birebirdir. Bayanların erkeklere nazaran polikliniğe daha fazla başvurması sonucu bu farkın oluştuğu varsayım ediliyor. Lise öğrencileri ile yapılan çalışmalarda yüzde 1 ila 1.5 civarında görülüyor. Genel toplumda ise en az yüzde 1 oranında trikotillomani hastası olduğu düşünülüyor.”
YOLMAYI TETİKLEYEN UYARANLARA DİKKAT EDİLMELİ
Çok erken başlangıçlı trikotillomani hastalarında kirpik yolmanın geç başlangıçlı hadiselere nazaran daha fazla görüldüğünü belirten Doç. Dr. Tuman, “Bunun dışında yolmayı tetikleyen duyusal, emosyonel ve bilişsel uyaranlara dikkat edilmeli. Yolma davranışı farkına varmadan otomatik mi oluyor yoksa meşakkat ve gerilimi azaltmak için odaklanmış olarak mı ortaya çıkıyor, yoksa her iki tipte de mi görülüyor bunu belirlemek gerekir. Çoklukla trikotillomani kronik bir seyir izler ve uzun periyotta dış görünümü nedeniyle özgüvende azalma ve toplumsal ortamlardan kaçınma ve hayat kalitesinde düşme görülebilir” dedi.
İLK YÖNELDİKLERİ YER SAÇ OLUYOR
Doç. Dr. Tuman, en yaygın yolunan bölgenin saç olduğuna işaret ederek, şu bilgileri verdi: “Ülkemizde de çocukluk, ergenlik ve erişkinlik periyotlarında görülen trikotillomani olayları mevcuttur. En yaygın yolunan bölge saç olarak bilinir, bu sıralama kaş, kirpik ve pubik kıllar olarak devam eder. Ayrıyeten ülkemizde de trikotillomani olaylarında başta depresyon, obsesif kompulsif bozukluk ve anksiyete bozuklukları olmak üzere psikiyatrik eş teşhis oranı yüksektir. Çalışmalarda psikiyatrik eş tanısı olan trikotillomani olgularında hastalık şiddetinin daha fazla olduğu bildirilmiştir.”
ALIŞKANLIĞI AKSİNE ÇEVİRME PROSEDÜRLERİ AKSATILMAMALI
Trikotillomaninin anksiyete ve depresyonla muadil olduğunu belirten Doç. Dr. Tuman, “Trikotillomani tedavisinde ilaç tedavileri, belirtilerin obsesif kompulsif bozukluktaki kompulsiyonlara misal tabiatı ve eşlik eden anksiyete bozukluğu ve depresyon eş teşhisleri nedeniyle gündeme gelmiştir. Bir çalışmada ilaçların trikotillomani tedavisinde orta tesir büyüklüğüne sahip oldukları bildirilmiştir. Bunun dışında bilişsel davranışçı terapi yaklaşımlarının birçok hastada tesirli olduğu gösterilmiştir. Bilhassa alışkanlığı bilakis çevirme eğitimi uygulamasının yolma belirtilerinde değerli ölçüde azalma oluşturduğu bilinir. Alışkanlığı bilakis çevirme sistemi, rahatsızlığın gözden geçirilmesi, hastanın yolma davranışı ve bu davranışı tetikleyen bilişsel, emosyonel ve duyusal uyarıcıların farkına varmasını içeren farkındalık eğitimi, saç yolmaya karşı en az birkaç dakika süren, günlük aktiviteler ile uyumlu elleri yumruk yapmak ve kenetlemek üzere rakip bir davranış geliştirme yani alternatif davranış eğitimi, gevşeme eğitimi, motivasyon ve ahengin genelleştirilmesi, toplumsal takviye ve günlük ile kendini izleme ve kıymetlendirme uygulamalarını içerir” dedi.
