Erişkinler için yeterli uyku 7-8 saat aralığındadır. Daha az yatmak ya da hiç yatamamak uyku beceriksizliği olarak belirlenir. Fiziksel, duygusal ya da etrafsal muhtelif nedenler uyku yetersizliğinin altında uyuyor olabilir:
İlerleyen yaş: Yaş ilerledikçe ortaya çıkan ihtiyarlama tesirleri uyku noksanlığına neden olabilir. Kullanılan ilaçlar, yaşlılığa bağlı sağlık meseleleri gibi kasvetler şahsın uykusunu almasını engelleyebilir.
Stres ve endişe: Zihni sıkça meşgul eden negatif düşünceler, stres seviyesini artırarak ya da şahsın endişe bozuklukları geliştirmesine neden olarak uykusunu kaçırabilir.
Muhtelif hastalıklar: Bunalım, şizofreni, felç, Alzheimer, uyku apnesi, sıkıntılı bacak belirtiyi, kanser, narkolepsi, sara, hiperaktivite ve dikkat beceriksizliği gibi yaşam niteliğini düşüren ve şahsın iyi sezmesine mani olan, muhtelif sızılara ve negatif düşüncelerin büyümesine neden olan hastalıklar uyku yoksunluğuna yol açabilir.
Negatif fiziksel şartlar: Yatak odasındaki negatif fiziksel koşullar, şahsın uykuya dalmasına ya da nitelikli bir uyku tecrübeyi yaşamasına mani olabilir. Odanın çok sıcak ya da soğuk olması, doğru ışıklandırmanın bulunmaması ya da hengame gibi etkenler bu nedenlerin başında yer alabilir.
Ebeveynlik: Yenidoğan bebekler veya minik çocuklar gece beslenmek ya da hafifletilmeye gereksinim dinledikleri için sık sık uyanabilirler; bu vaziyet de ebeveynlerin neredeyse çoğu zaman uyku noksanlığından muzdarip olmasına neden olabilir.
İş saatleri: Vardiyalı çalışanlar ya da sık sık seyahat etmeyi gerektiren işlerde çalışanlar, kaptanlık, hosteslik gibi gece-gündüz programsız çalışma saatlerine sahip olan işlerde görev yapan şahıslar, programlı bir uyku rutinine sahip olamadıkları için uyku beceriksizliği yaşayabilirler.
Uyku hijyeni beceriksizliği: Nitelikli bir uyku rahat ve konforlu civarla doğrudan ilişkilidir. Terleten nevresimler ya da kaşındıran kumaştan üretilmiş pijamalar, şahsın uyku niteliğini düşüreceği için uyku yoksunluğuna neden olabilir.
Şahsi seçimler: Bazı insanlar muhtelif nedenlerden dolayı daha az yatmayı ya da belki de bazı geceleri uykusuz geçirmeyi seçim edebilirler. İş, ders, sosyalleşme gibi değişik istekler şahsın yeteri kadar yatmaya gereksinimi olduğunun farkına varmasını yasaklayabilir.
Uyku yetersizliğinin az öğrenilen tesirleri
Uykusuz geçen bir gecenin ardından halsiz sezmek, hiçbir şey yapmaya enerji bulamamak, neşesiz olmak kolayca fark edilebilen ya da uyku yetersizliğinin akla ilk gelen tesirlerinden olabilir. Hafıza meseleleri, mümkün kaza tehlikeleri, farkındalığın eksilmesi, vücutsal-zekâsal bitkinlik de uyku yoksunluğunun tesirleri listesinde ilk sıralarda yer alabilir. Ancak, uyku yoksunluğunun tesirleri sadece bu kadardan ibaret değil. Uyku teknolojisi işletmeyi Oura‘da Uyku Uzmanı olan Dr. Rebecca Robbins ve Amerikan Uyku Tıbbı Yüksekokulu lafçısı Dr. Raj Dasgupta, wellandgood.com’a verdikleri müzakerede uyku yoksunluğunun az öğrenilen etkilerini dikkat toplamaktalar:
1. Cılız bağışıklık sistemi
Hastalandığınızda daha fazla uykuya gereksiniminiz olduğunu sezdiğinizi hiç fark ettiniz mi? Dr. Dasgupta’ya göre uykudayken bağışıklık sistemimiz çok daha iyi çalışarak hastalıklarla savaşmak için hazır hale gelmekte. Bu sebeple uykunuz kalan beden zayıflamakta ve daha kolay hasar göreöğrenmekte.
2. Yüksek tansiyon
Dr. Dasgupta, “Kan tazyikinizi hakimiyet etmekte zorlanıyorsanız, belki de daha fazla ilaç arayışına girmeden evvel uykunuza bakmalısınız.” diyerek uyku ile tansiyon arasındaki ilişkiye vurgu yapmakta. Uykusuzluk, artan kan tazyiki seviyeleri ile ilişkilidir, bu sebeple zaman içinde uyku yetersizliğinin yüksek tansiyonun yanı gizeme kalp-damar hastalıklarına da zemin hazırlaması mümkündür.
3. Balanssız kan şekeri seviyesi
Dr. Dasgupta, uyku yoksunluğunun tesirlerinden birinin balanssız kan şekeri seviyesi olduğuna dikkat toplamakta. Dasgupta’ya göre bedeninin balansta olmasını belirleyen ‘homeostaz’, değişken kan şekeri seviyeleriyle bozulabildiği için bütüncül sağlık açısından risk oluşturabilir.
4. Eksilen yaratıcılık
Dr. Robbins’e göre uyku yoksunluğunun yaygın bir tesiri konsantre olmakta eforluk yaşamakla ortaya çıkabilen beyin sisi olabilir. Bu sebeple, uyku beceriksizliği yaşayan biri, yeni bir proje planlamak, fotoğraf yapmak, fotoğraf renklendirmek ya da rastgele başka bir şey ortaya çıkarmakta, olanı zenginleştirmekte eforluk yaşayabilir. Uyku beceriksizliği tecrübeleyen bireylerde yaratıcılığın eksilmesi mümkündür.
5. Daha tehlikeli kararlar verme
En doğru kararları, uykusuzken alma olasılığınız sizce ne kadar reelci? Dr. Robbins’e göre uykunuzu almadığınızda olağanda öyle düşünmeyeceğiniz kararlar verebilirsiniz. Uyku beceriksizliği, şahsın karar verme sürecini negatif etkileyerek daha güdüsel davranmaya ve tehlikeli adımlar atmaya itebilir.
6. Doymama hissi
Dr. Robbins, uykusuzluk halinde beyne giden sinyallerin basmakalıptan daha yavaş olması sebebiyle yemekten sonra doyma iletisinin beyne geç eriştiğine dikkat toplamakta. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki daha az yatan insanların iştah tertip etmesine ait hormonları balanssız çalıştığı için yeterince yemek yemelerine karşın doyduklarını sezmeleri basmakalıptan uzun zaman alabilir.
7. Artan güdüsellik
Enerjimiz yerindeyken, uykumuzu almışken dahi kişilerarası çatışmalarda güçlük yaşayabiliriz ama çoğu zaman irtibat yeteneklerimiz, empati ve kavrayış göstermenin gücüyle üstesinden gelebiliriz. Dr. Robbins’e göre ise uyku beceriksizliği vaziyetinde müzakerelerde kavramaya çalışmak, yanıt vermek yerine yalnızca tepkimizi göstermeye eğilimli olabiliriz. Bunun sebebi, beyinde tepkilerimizi hakimiyet etmekten mesul olan amigdalanın uykusuzluk vaziyetinde düzgün çalışmaması. Kısacası, uyku beceriksizliği yaşıyorsanız müzakerelerden uzaklaşmanızda fayda var.
Uyku beceriksizliğini yaşamınızda seyrek tecrübeliyor ya da muhtelif fiziksel, etrafsal etmenlere bağlı olarak zaman zaman ortaya çıktığını ve sonra bayağıya döndüğünü gözlemliyorsanız, fazla kaygılanmanıza gerek olmadığını söyleyebiliriz. Ancak, sıkça uykuya dalmakta güçlük yaşıyor ve uykusuz gecelerinizin giderek arttığını fark ediyorsanız kronik uyku problemleri ile başa çıkmak, altında uyuyan nedenleri keşfetmek ve uygun rehabilitasyon usulleri için bir uzmandan destek almanızda fayda var.
