MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli’nin “Yeni yüzyılda, 100 vilayet, 1000 ilçeden müteşekkil idari yapısıyla gücüne güç katmış bir Türkiye’yi inşa ve ihya etmemiz mümkündür” açıklamasının akabinde gözler vilayet olmayı bekleyen ilçelere çevrildi.
Duvar’dan Serkan Alan’ın haberine nazaran, nüfusunun 100 bini geçmesi, halihazırdaki vilayet merkezine en az 30 kilometre uzaklıkta olması üzere kriterlerin temel alınacağı söz edilen yeni vilayet savlarının akabinde çok sayıda ilçenin ismi konuşulmaya başlandı. Kentlerin girişlerine vilayet olmak istendiğine dair tabelalar asılan, bunun için dernekler kurulan o ilçeler ortasında Midyat, Kahta, Polatlı, Kozan, Ünye, Ergani, Konya Ereğli, Elbistan, Balıkesir Edremit, Lüleburgaz, Nazilli, Cizre, Bandırma, Erciş, Zonguldak Ereğli, Fethiye, İskenderun, Manavgat, Siverek, Çorlu, İnegöl, Tarsus ve Alanya sayılıyor.
“ŞİMDİ GÜNDEME GELMESİNİN NEDENİ NE?”
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Osman Balaban’a nazaran ilçelerin vilayet olacağına dair fikrin ortaya çıkış biçimi çok anlaşılır değil. Siyaset bilimi, kamu idaresi, kentleşme ve etraf meseleleri alanlarında çalışmalar üreten Balaban’a nazaran seçim periyodunda bu hususun konuşulmayıp “şimdi gündeme gelmesinin nedeni ne” sorusu çok kolay yanıtlanamaz.
İlçelerin vilayet olmasına dönük mevzunun insanların birçoklarında “arkasında siyasi bir plan mı var” sorusuna neden olduğunu tabir eden Balaban, “Bu mevzular kamuoyunda objektif, bilimsel münasebetler üzerinden tartışma sürekliliği içinde karşımıza çıkmadığı için daima bir gündelik siyasetin hareketinin sonucuymuş üzere bir tesir yaratıyor” dedi.
İlçelerin vilayet olmasının hususun uzmanları ve ilgilileri tarafından tartışılması gerektiğini söyleyen Balaban, “Hangi yerler vilayet olmalıdır-olmamalıdır sıkıntısını fakat derin bir tartışmanın sonunda söyleyebiliriz. Şu anda bu olmadığı için tepki açığa çıkıyor” tabirlerini kullandı.
“KİMİSİ SİYASİ KİMİSİ DE MAHALLÎ REFERANSLARA İŞARET EDEREK CEVAP VERİYOR”
İl sayısının artmasının temel motivasyonunun ne olduğunu, gereksinim olup olmadığını sorduğumuz Balaban’a nazaran bu durum da farklı kriterlerle ele alınmalı. Nüfusu çok büyüyen ilçeler için yönetme kapasitesinin kâfi gelmemesi durumunun bunun açığa çıkabileceğini söz eden Balaban, “Bazı yerlerde demografik dinamiktir bize bu mevzuyu tartıştıran. Birtakım yerlerde coğrafiktir. İlin coğrafyası ilçeyle bir erişme sorunu yaratıyor olabilir. Beşerler günübirlik vilayetteki muhtaçlıkları için o coğrafyayı kat edemiyor olabilirler. Mekânsal nedenler bu muhtaçlığı gündeme getiriyor olabilir” diye konuştu. Balaban şunları söyledi:
“Nüfus büyüklüğüyle yönetilemez hale geldiği için mi o ilçeyi tartışıyoruz, coğrafik olarak mı tartışıyoruz? Etraf açısından da bu tartışma konusu olabilir. Kimi yerlerde doğal riskler çok yüksek olabilir. Örneğin diyebiliriz ki; Bursa’da İnegöl bu risklerin çok ağırlaştığı bir yer, bunları yönetebilmek için bizim bu ilçede güçlü yönetimsel ünitelere gereksinimlerimiz var. Ancak bunların objektif ve bilimsel olarak uzmanlarca tartışılmalı. Bu yapıldığında ilçelerin vilayet yapılma motivasyonu anlaşılabilir. Bilimsel tartışma yapılınca; ‘şehir milliyetçiliğinden mi kaynaklanıyor, siyasi sebeplerden mi kaynaklanıyor, milletvekili sayısı artırılmak mı isteniyor, Antalya’dan Alanya’yı ayırınca Antalya Büyükşehir Belediyesi’ni muhakkak bir siyasi bakış açısı elde edilebilir hale mi geliyor’ üzere sorular ortadan kalkabilir. Objektif ve bölge planlama perspektifinden bu tartışmayı belirli bir olgunlukta yapmadığımız için ‘Bunların ardında ne var’ sorusuna kimisi siyasi kimisi de lokal referanslara işaret ederek karşılık veriyor.”
“HİZMET ALMA KOLAYLIĞI OLUŞTURUR”
İlçe yerine vilayette yaşamanın bireylerdeki tesirini ve beklentisinin kaynağını kıymetlendiren Balaban kelamlarını şöyle sürdürdü:
“İlçede yaşayan bireylerin maddi temeli olan beklentileri olabilir ve haklıdır da. Zira bir ilçe vilayet olduğu vakit oraya bir vilayet teşkilatı geliyor. Valilikten tutun ilçe teşkilatlarının dönüşmesine kadar bir istihdam ve ekonomik canlılık yaratıyor. Devlet memuru takımı sayısı ister istemez artıyor, belediye örgütlenmesi değişiyor. Bir ilçenin ile dönüşmesinin başka bölümlerde de çarpan tesiri olabilir. Bireyler bunun farkında olarak talep ediyor olabilirler. Öte yandan ilçenin vilayet olması bireylere hizmet alma kolaylığı oluşturur. Alanya’nın vilayet olması sizin hizmetlere erişiminizi kolaylaştırabilir. Hasebiyle bireylerin dünyasında bunun yaratacağı olumlu tesirlerin farkında olarak talep ediyor olabilir.”
BÜYÜKŞEHİR TALEBİ DE AÇIĞA ÇIKMIŞTI
TBMM’de 2012 yılında kabul edilen kanunla birlikte Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Maraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Urfa ve Van büyükşehir belediyesi oldu. Köylerin mahalle olduğu süreçte ödenen vergiler ve faturalar başta olmak üzere direkt bu kentlerde yaşayanlara farklı tesirler açığa çıktı. Merkezden belediyelere gelen bütçede de artış oldu. Balaban bu sürece dair ise şunları kaydetti:
“İllerin büyükşehire dönüşmesi sorununda bu durum biraz daha olumsuz algılanmıştı. Vergilerin değişmesi, faturalandırmanın değişmesi, kimi şeyleri yapamıyor hale gelmesi üzere durumlar açığa çıkmıştı. Örneğin vilayetlerin büyükşehire dönüşmesiyle bu insanların hayatına ne getirdi ne götürdü, bunlara dair çok fazla araştırma yapılmadı. Bu yüzden daha afaki bir yerden konuşmak zorunda kalıyoruz.”
“RANT İKTİSADI BÜYÜYECEK”
Şehir Plancıları Odası Ankara Şube Lideri Ceren İlter Soy’a nazaran iktisat “rant ekonomisine” dayalı olduğu için bir şeyden eser elde edilip üretim yapılamıyor. Arsa üzerinden inşaatlar yapılarak iktisadın buna bağımlı bir formda dönmeye çalıştığını söz eden Soy, “Konut kiralarının bu kadar artmasının temeli de bu. Şu anda bu ilçeler vilayet olduğunda rant iktisadı büyüyecek ve misal yapılaşma buralarda da görülecek. Bu ekonomik sistem diğer bir yere evrilmediği süreçte bilhassa barınma krizini buralarda daha ağır göreceğiz. En küçük ilçelerde bile konut kiralarının çok yükseldiğini biliyoruz” sözlerini kullandı.
“BİRÇOK İNSANIN TALEBİ DİREKT BULUNDUKLARI KENTLERİ YÖNETMEK”
İlçelerin ile dönüştürülmesi kararının buralarda yaşayan insanların taleplerinin ve isteklerinin çok âlâ anlaşılmasının akabinde verilmesi gerektiğini tabir eden Soy, “Büyükşehir belediyelerine dönüşüm süreci için de birebir durum geçerliydi. Köyde yaşayanlara ‘Siz hakikaten kent niteliğine kavuşmak istiyor musunuz’ diye sorulmalıydı, ancak sorulmadı. Şu anda bu ilçelerdeki insanların vilayet olma istikametindeki talepleri ne durumda? Birçok insanın talebi direkt bulundukları kentleri yönetmek. Örneğin Polatlı, Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne imar planlarını göndermeden daha süratli bir halde planlarını geçirmek istiyor” diye konuştu.
“ORTADA ŞEFFAFLIK YOK”
İlçelerin vilayet olmasına kentlerin muhtaçlıklarının kıymetlendirilerek karar verilmesi gerektiğini söz eden Soy, “Gerçekten o kentlerin buna gereksinimi var mı? Şayet öyleyse bütün ilçeler de misal meseleleri yaşayabiliyor. Bir yolun yapılması isteniyor diyelim, büyükşehir belediyesinin yetkisindeyse ilçe belediyeleri karışamıyor. Bu üzere meseleler birçok ilçede var. Lakin burada nasıl bir seçim yapılacak değerli bir soru. Bu mevzunun enine uzunluğuna tartışıldığını düşünmüyorum. Başlarında planladıkları bir şey varsa onları gerçekleştirmek için yapılıyor üzere geliyor. Bu ilçelerin hangi münasebete nazaran belirlendiği de bilinmiyor, ortada şeffaflık da yok” sözlerini kaydetti.
