Wagner’in işvereni Sergey Prigojin: Putin’in şefliğinden isyancılığa

Spor mesleği sakatlıkla son bulan Prigojin’in ismi vakitle işlediği cürümlerle anılmaya başladı.

18 yaşındayken hırsızlıktan hatalı bulundu. Fakat iflah olmamıştı; her ne kadar o devirde Leningrad’da çalmaya paha çok fazla eşya olmasa da kontrollü özgürlükle dışardayken ismi bir dizi hırsızlığa daha karıştı. 19 yaşındayken bir daireye girip vazo, peçetelik ve altı tane şarap bardağı çaldı.

Bu küçük hırsızlıklar daha büyük kabahatlerin önünü açacaktı. Arkadaşlarıyla birlikte, bir gece karanlık bir sokakta önünü kestikleri bir adamdan 250 ruble çaldılar. Diğer bir bayanın boğazına yapışıp altın küpelerini ve çantalarını gasp ettiler. Bu kabahatlerden 13 yıl mahpus cezasına çarptırıldığında şimdi 20 yaşındaydı.

SOSİSÇİLİKLE GELEN SERVET

Kendisi, sabıkalı bir hırsızdan başarılı bir girişimciye dönüşümünü ‘sıkı çalışma’ya bağlasa da eski oligark Mihail Hodorkovski’ye nazaran tam o denli olmadı. Putin’in 2005’te mahpusa attığı Hodorkovski; 1990’ların St. Petersburg’unda organize kabahat ile lokantacılığın kol kola gittiğini, ikisini birbirinden farklı düşünmenin sıkıntı olduğunu söylüyor. Eski Oligark’a nazaran mafyanın da kol gezdiği St. Petersburg o periyotta adeta ‘Rusya’nın Chicagosu’ydu’.

Prigojin’in restoran işindeki ortaklarından ikisinin kumarhanesi vardı. Vakitle kentin idarecileriyle de sıkı fıkı olmayı başardı.

PUTIN’LE BİRİNCİ TEMAS

Reuters Prigojin, Putin’e yemek servisi yaparken

1990’ların ortasında restaurantlarının birisinde St. Petersburg’un Belediye Lideri Yardımcısını ağırlayacaktı. Bu isim Vladimir Putin’den oburu değildi.

Putin’in iktidara yürüyüşü Prigojin’in de önünü açtı. Concord isimli yemek şirketiyle Kremlin’in yiyecek – içecek servislerini üstlenirken vakitle ‘Putin’in Şefi’ lakabını alacaktı. Putin, Prigojin’in Neva Irmağı üzerinde açtığı tekne restoranı o kadar sevmişti ki, dünya önderlerini burada ağırlamaya başladı.

Putin’in başkanlarla hatta eski ABD Lideri George W. Bush ile görüşmelerindeki fotoğraflarda geride servis yapan Prigojin’i görmek mümkündü.

Bir röportajında, “Vladimir Putin üst seviye görevlilere şahsen yemek servisi yapmamda hiçbir sorun görmüyordu. Japonya Başbakanı Yoşihiro Mori 2000 yılında onu ziyarete geldiğinde görüşmüştük” diyordu.

Mori, Putin devlet lideri olduktan sonra Rusya’yı ziyaret eden birinci başkanlardandı.

Resmi aktifliklerin değişmez organizatörü olmuştu. Rusya üzere bir ülkede devletin tepesini beslemek için önemli bir itimat tesis etmek gerekiyor. Prigojin işte bu yolla kolunu kamunun öbür kurumlarına da uzatabildi. Okulların, devlet kurumlarının hatta hapishanelerin yemek işlerini aldı.

Ancak Concord isimli bu şirketin asıl müşterisi Rus savunma kurumlarıydı. Orduya yemek dağıtım işi vakitle onu ülkenin en değerli askeri figürlerinden birine dönüştürecekti.

Zira, Rusya’nın 2014’te Ukrayna’nın doğusuna işgal teşebbüsünden sonra Prigojin’in sıradan bir iş insanı olmadığını gösteren işaretler gelmeye başladı. Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’ta ortaya çıkan gizemli savaşçıların -ki bunların kollarında askeri amblem yoktu- Prigojin’le ilişkili olduğu konuşuluyordu.

WAGNER’İN DOĞUŞU

Getty Images

Bu özel askeri şirketin Wagner olduğu ortaya çıkacaktı. Ukrayna’nın ‘Nazilerden arındırılması’ sloganıyla hareket ediyorlardı lakin farklı bir halde isimlerini Adolf Hitler’in en sevdiği klasik müzik bestekarı Richard Wagner’den almışlardı.

Putin’in Ukrayna’ya müdahalesini topyekun bir işgale dönüştürdüğü Şubat 2022’den sonra binlerce Wagner savaşçısı da bu harekata dayanak vermeye başladı.

Zamanla Kremlin’in askeri nüfuzunu genişletmek istediği bölgelere konuşlandılar.

Ukrayna’nın yanısıra Suriye’de, Mali’de, Libya’da ve Orta Afrika Cumhuriyeti’nde Wagner’in paralı askerini görmek mümkündü.

Prigojin, Eylül 2022’ye kadar Wagner’le temaslarını reddetti. Ve o periyotta 2014’te bu kümesi kurduğunu itiraf etti.

Sadece silhlarla değil bilgisayar klavyeleriyle de Rusya’nın dış siyasetinde faal rol oynadı.

BBC Wagner’in eğitim kampları

TROL ÇİFTLİĞİ

Kurduğu trol ordusuyla toplumsal medya ve internet sitelerini faal bir halde kullandı. St. Petersburg merkezli Internet Research Agency (İnternet Araştırma Ajansı) 2016’da Donald Trump’ın kazandığı ABD Başkanlık Seçimleri’ne müdahale etmekle suçlandı.

Trump’ın seçim kampanyasıyla Rusya ortasındaki kontakları araştırmakla görevlendirilen Eski FBI Lideri Robert Mueller, Progojin liderliğindeki İnternet Araştırma Ajansı’nın Trump’ı desteklemek ve rakibi Hillary Clinton’ın prestijini sarsmak için ‘kışkırtıcı’ toplumsal medya operasyonlarına imza attığını rapor etti.

Bu süreçte Concord şirketi üzerinden yapılan açıklamalarla sahneden uzak duran Prigojin, Ukrayna işgaliyle birlikte ön plana çıkmaya başladı.

Putin’in işgal yerine ‘özel operasyon’ diye tanımladığı Ukrayna müdahalesinde işler yolunda gitmeyince eski şefin sahneye çıkması gecikmedi.

Yıllarca inkar edilen Wagner’in varlığı da bu işgalle birlikte şahsen Kremlin’e bağlı medya tarafından kabul edildi. Yapılan açıklamada bu özel şirkete bağlı askerlerin Ukrayna’nın doğusunda savaştığı belirtiliyordu. Prigojin de cephedeki Wagner savaşçılarının imgelerini toplumsal medyada paylaşmaya başladı. İmajlara bakılırsa dünyada öteki hiçbir özel askeri şirketin sahip olmadığı uçak, helikopter, tank ve gelişmiş silahlarla Ukrayna’daki çatışmalara katılıyorlardı.

ŞOYGU VE GERASIMOV’LA İPLER GERİLİYOR

EPA Şoygu ve Gerasimov

Ruslar, Ukrayna’da umduğunu bulamazken Prigojin’in de Rus ordusyla ortası açılmaya başladı.

Savunma Bakanı Sergey Şoygu ve Genelkurmay Lideri Valeri Gerasimov’a tenkitlerin dozunu artırdı. Rus ordusunun Wagner’e gerekli cephane ve silah sağlamadığını savunuyordu.

Rusların kayıpları artınca Wagner başkanına hapishanelerden istekli toplama yetkisi verildi.

Ancak İngiliz İstihbaratı’nın iddialarına nazaran bu da işe yaramadı, Wagner’in peşinde Ukrayna’daki savaşa gönderilen mahkumların yarısı ya yaralandı ya da öldü.

Bu süreçte Prigojin’in Savunma Bakanlığı ile ortası daha da açılmaya başladı. Mahkumları saflarına katması engellendi.

Mayıs sonunda Wagner önderinden Şoygu ve Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’a en sert tenkitler geldi. Ukrayna’daki Bahmut’u ele geçirirken 20 bin Wagner askerinin öldüğünü sav eden Prigojin, “Rus çocuklar cephede ölürken seçkinlerin çocukları yurtdışına okumaya gidiyor” diyecekti. Bu sözlerle Şoygu ve Lavrov’u maksat alıyordu.

Bu gerginlikler 23 Haziran’da Progijin’in Rus Ordusu’nu Rus ordusunu, Ukrayna’daki Wagner güçlerine karşı füze saldırısı düzenlemekle suçlamasıyla muhtemelen geri dönülmez bir evreye geçti. Rusya Savunma Bakanlığı suçlamayı reddetse de ülkede şu anda Prigojin liderliğinde bir askeri isyan var.