Bir cismin etrafında bulunan şeyler, o cismin rengini yahut desenini görme formumuzu etkiliyor. Bilim insanları da bu noktada ortaya çıkan yanılsamaları mercek altına aldılar.
Filozoflar ve bilim insanları kelam konusu yanılsamaların, beğenilen gerçekleşen sinirsel süreçlerden ve beyindeki düşük düzeyli görsel merkezlerden mi kaynaklandığını yoksa bağlam ve evvelden sahip olunan bilgi üzere daha yüksek düzeyli zihinsel süreçlerle mi ilgili olduğunu uzun müddettir tartışıyordu.
Populer Science Türkçe’nin aktardığı üzere Exeter Üniversitesinde çalışan Dr. Jolyon Troscianko, yeni araştırmada sinirsel cevaplardaki kolay hudutların bu yanılsamaları açıkladığını ve ortada daha derin ruhsal süreçler olmadığını gösteren bir modelin ortak geliştiriciliğini yürüttü.
‘RENKLERİ GÖRME BİÇİMİ ETKİLENEBİLİR’
Exeter Üniversitesi Ekoloji ve Müdafaa Merkezinde çalışan Dr. Troscianko, “Gözlerimiz, nöronların daha süratli ve daha yavaş ateşlenmesini sağlayarak beyne bildiriler gönderiyor” diyor. “Fakat nöronların ateşlenme suratında belirli bir hudut var. Evvelki araştırmalarda ise bu hududun, renkleri görme halimizi nasıl etkileyebileceği hesaba katılmamış.”
İnsanların farklı ölçeklerdeki desenleri algılama formuna dönük bilgiler ile bu “sınırlı bant genişliğini” bir ortaya getiren yeni model, görüş kabiliyetimizin en yeterli performansı doğal sahnelere baktığımız vakit gösterdiği varsayımını da bu karışıma ek ediyor.
Exeter ve Sussex Üniversitelerinde çalışan araştırmacılar bu modeli hayvanların renkleri nasıl gördüğünü varsayım etmek için geliştirse de, modelin ayrıyeten insanların gördüğü pek çok görsel yanılsamayı da yanlışsız halde haber verdiği keşfedilmiş.
“Bu durum, görsel yanılsamaların nasıl işlediğiyle alakalı uzun vakittir süregelen pek çok varsayımı ortadan kaldırıyor” diyen Troscianko’ya nazaran bulgular, yüksek çözünürlüklü televizyonların popülerliğine de ışık tutuyor: “Modern yüksek dinamik aralıklı (HDR) televizyonlar, sergiledikleri en koyu siyah rengin 10.000 katından fazla parlak beyaz bölgeler oluşturuyor ve doğal sahnelerin zıtlık düzeylerine yaklaşıyor.” OLED ekranlarda ise bu oranın ‘sonsuz’ olduğu belirtiliyor zira OLED teknolojisinde siyah pikseller hiç ışık vermiyor.
“Gözlerimizin ve beyinlerimizin bu zıtlığın üstesinden nasıl geldiği muamma zira yapılan testler, biz insanların tek bir uzamsal ölçekte görebildiği en yüksek zıtlıkların 200:1 civarında olduğunu gösteriyor”
“Daha da şaşırtan olanı, gözlerimizi beyinlerimize bağlayan nöronların yalnızca 10:1 civarı zıtlıkların üstesinden gelebiliyor olması.”
“Modelimiz, zıtlık bant genişliği böylesine sonlu olan nöronların sinyallerini nasıl birleştirip bu devasa zıtlıkları görmemizi sağladığını ancak bunun sonucunda bilginin ‘sıkıştırıldığı’ için görsel yanılsamalar meydana geldiğini gösteriyor.
“Model, nöronlarımızın nasıl her bir kapasite kesimini kullanmak üzere hassas biçimde evrimleştiğini gösteriyor.
“Örneğin kimi nöronlar, orta boyutlu ölçeklerdeki gri düzeylerinde çok ufak farklılıklara karşı hassas. Fakat yüksek zıtlıklar bu nöronlara fazla geliyor. Daha büyük yahut daha küçük ölçeklerdeki zıtlıkları kodlayan nöronlar ise çok daha düşük hassasiyet sergiliyor fakat çok daha geniş zıtlık aralıklarında çalışabildikleri için siyah ve beyaz ortasındaki derin farklılıkları verebiliyorlar.
“Nihayetinde bu durum, sinirsel bant genişliği ve hassasiyeti önemli derecede hudutlu olan bir sistemin 10.000:1’den büyük zıtlıkları nasıl algılayabildiğini gösteriyor.
Makale PLOS Computational Biology bülteninde yayımlandı.
