Tayvan’a ihraç edilen toplam 127,62 ton yumurtada insan sıhhatine ziyanlı kanserojen ‘nitrofuran’ madde tespit edildiği argümanlarının akabinde Tayvan, Türkiye’den yumurta alımları haziran sonunda durdurduğunu açıklamıştı. Yumurtalar imha edilirken Tarım ve Orman Bakanlığı da savlara ait inceleme başlatmıştı.
Konu ile ilgili bilgi veren Dr. Öğretim Üyesi Ayla Ünver Alçay;
“Tayvan’da tespit edilen nitrofuran unsuru geniş spektrumlu bir antibiyotik sınıfıdır. Nitrofuranlar, 60 yıldan fazladır kullanılan sentetik geniş spektrumlu antibakteriyel ve antiparaziter ilaçlardır. Vücutta bu metabolitlerinin birikimi hem beşerler hem de hayvanlar için önemli sıhhat tehlikeleri oluşturabilir. Nitrofuranların Avrupa Birliği’nde besin üreten hayvanlarda kullanımına müsaade verilmemiştir. Ülkemizde ise yumurta elde edilen tavuklar dâhil besin elde edilmek maksadıyla yetiştirilen hayvanlarda kullanımı yasaklıdır. Kullanımına dair tespit olması durumunda 5996 sayılı “Veteriner Hizmetleri, Bitki Sıhhati, Besin ve Yem Kanunu” kapsamında süreç uygulanmaktadır.” formunda konuştu.
Ayla Ünver Alçay, nitrofuran unsurunun hayvanların büyümesini teşvik etmek, kümes hayvanlarını tedavi etmek ve suda yaşayan hayvanların gastrointestinal sistem hastalıklarını ve deri hastalıklarını tedavide düşük maliyetli olması, uygun aktiflik göstermesi nedeniyle çok yahut yasa dışı eklenmesi olaylarına sıklıkla rastlandığını belirtti.
“KANSERİ TETİKLİYOR”
1950’li yıllarda piyasaya sürülen nitrofuranların kullanılması hormonal sistem bozukluklarına ve kansere yol açtığı belirten Dr. Ayla Ünver Alçay, “1995 yılından itibaren Avrupa Birliği, Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Japonya ve başka birçok ülke birbiri gerisine nitrofuran antibiyotiklerin besin emelli kullanılan hayvanlarda kullanımını yasaklayan yasa ve yönetmelikler çıkarmıştır. Avrupa Birliği ülkelerinde hayvancılık dalında nitrofuran kümesi antibiyotiklerin kullanımını 2006 tarihinden itibaren bütünüyle yasaklanmıştır. Bu yasaklamayı takiben ülkemizde de bu karar alınmıştır. Türkiye’de de antibiyotik büyütme faktörlerinin tümünün kullanımı 21 Ocak 2006 tarih ve 26056 sayılı Resmî Gazetede yayınlanan bildiri ile yasaklanmıştır.” sözlerini kullandı.
Nitrofuranların hayvan bedeninde proteine bağlı bileşikler formunda haftalarca, hatta tahminen de aylarca stabil kaldığını belirten Dr. Alçay, “Ana ilaçlar in vivo olarak süratle metabolize olmasına karşın doku proteinlerine kompleksler halinde bağlanan metabolitler daha fazla metabolize edilemez ve bu da bedende büyük ölçüde metabolit kalmasına neden olur. Araştırmalar bedende biriken metabolik komplekslerin kanseri tetikleyebileceğini ve hayvan sıhhatini etkileyebileceğini göstermiştir” dedi.
Hayvan bedenindeki metabolitlerin, depolama ve klasik pişirme sırasında nispeten kararlı olduğunu belirten Dr. Alçay, “Haşlama, ızgara, mikrodalga üzere pişirme teknikleri ile bu kalıntıları parçalamak zordur. Bu nedenle, nitrofuran ilaçları ve bunların besindeki metabolit kalıntılarının sıkı bir formda izlenmesi ve tespit edilmesi gerekmektedir. Hayvan hastalıklarının denetiminde ve tedavisinde nitrofuranların aktifliği ve düşük maliyeti nedeniyle, vicdansız tüccarlar açık yasağa karşı gelerek yasa dışı olarak kullanmaya devam etmektedir” diyerek mevzunun ehemmiyetine dikkat çekti.
“ANTİBİYOTİKLERE DİRENÇLİ BAKTERİLERIN GELİŞMESİNE NEDEN OLUYOR”
Deney hayvanlarında yapılan araştırmalar sonucunda sıhhate ziyanları tesirlere rastlandığını söyleyen Dr. Alçay, “Nitrofurazon alımının direkt bir sonucu olarak kanserojen aktiviteye dair net ispatlar gösterilmiştir. Yenilebilir dokulardaki kanserojen kalıntılar nedeniyle birçok ülkede (Avrupa Birliği, ABD, Avustralya, Filipinler, Tayland, Brezilya ve Kanada) yasaklanmıştır. Kronik toksisite ve karsinojenisite çalışmalarında, furazolidon dişi deney farelerinde habis göğüs tümörlerini, yumurtalıklardaki tümörlerini, erkek ve dişi farelerde bronşiyal adenokarsinomları ve erkek sıçanlarda nöral astrositomları indüklemiştir.”dedi.
Aynı vakitte deney fareleri üzerinde kıymetli üreme tesirlerine sahip olduğunu da belirten Alçay:
“Genel olarak deney fareleri daha az yavru vermiş, ortalama yavru sayısında büyük bir azalma ve düşük doğum tartıları kaydedilmiştir. Araştırmalarla erkek ve dişi farelerde olumsuz üreme tesirlerinin ortaya çıktığı sonucuna varmıştır. İnsan çalışmalarında ise furazolidon ve nitrofurantoinin oral uygulaması, bilhassa mide bulantısı, kusma ve karın ağrısı üzere birtakım tepkilere, alerjik tepkilere ve hemolitik anemiye, alerjik tepkilere yol açabileceği belirlenmiştir. Epidemiyolojik çalışmalar sırf nitrofurantoin ile tedavi edilen hastalar için rapor edilmiştir ve yetişkinlerde hudut sistemi kanserleri, ilaca bağlı karaciğer hasarı ve böbrek yetmezliği olan hastalarda artmış pulmoner advers olay riski ile alakalar bulunmuştur.” tabirlerini kullandı.
Diğer değerli bir risk faktörünün antibiyotik direnci konusu olduğunu belirten Alçay, “Antibiyotikler bilhassa kitlesel ya da endüstriyel hayvan yetiştiriciliğinde büyümeyi hızlandırmak için hayvanların yediği yemi süratle ete dönüştürmesini, yani süratle kilo almalarını sağlamak için kullanılmakta fakat bu antibiyotikler hayvanların et, süt, yumurta üzere eserlerinde kalıntı bırakmaktadır. Bunları yediğimizde antibiyotikleri tüketmiş oluyoruz. Bu formda antibiyotik kalıntılarına maruz kalmak antibiyotiklere dirençli bakterilerin gelişmesine yol açıyor ve bu nedenle de gereksinim duyulduğunda enfeksiyon hastalıklarının tedavi edilememesine neden oluyor. Antibiyotik direnci, mevcut antibiyotiklerin aktifliğini giderek daha da azaltan insan sıhhatine yönelik en değerli global tehditlerden biridir” halinde konuştu.
“ÜLKEMİZDE KONTROLLER ARTIRILMALI”
Türkiye’den ihraç edilen yumurtalarda nitrofuran tespit edilmiş olması, bu sorunun yurt içinde tüketilen yumurtalarda da var olabileceğinin bir göstergesi olduğunu belirten Dr. Alçay, “Üstelik yalnızca yumurtada değil kelamı geçen kanatlı etleri, karides, bal, su eserleri üzere tüm eserlerin tamamı için bir risk olduğunu göstermektedir. Nitrofuranları belirlemek için birçok hassas ve tesirli tespit formülü geliştirilmiştir.
Hayvansal besinlerde bu kalıntıların varlığını belirlemek için sıvı kromatografisi ve Kütle Spektrometrisi üzere analitik sistemler kullanılır. Ülkemizde bu tahliller akredite laboratuvarlar tarafından yapılmaktadır. Türkiye’de bu bahiste daha fazla kontroller yapılmalı, bir izleme sistemi kurulmalı ve hatta bu firmalar basın yoluyla halka afişe edilmelidir” dedi.
