Recep Tayyip Erdoğan, 28 Mayıs seçimlerinde resmi olmayan sonuçlara nazaran yüzde 52.7 oy alarak, bir sefer daha Cumhurbaşkanı oldu.
AKP, 2002 yılı kasım ayında iktidara geldi. Kesintisiz, 21 yıldır iktidarını sürdürdü; pazar günü gerçekleştirilen seçimlerle birlikte seçmenden 5 yıl daha vize aldı. Bu devirde evvel Başbakan, akabinde Cumhurbaşkanı olan Erdoğan, 2001 krizi sonrasında atılan adımlarla 2002 yılında çıkışta olan hanelerin, gerçek dalın borç yükünün son derece düşük olduğu bir ekonomiyi devraldı. İktisat, dış kaynak girişiyle birlikte kısa müddette vites büyüttü; izafi olarak refah arttı. Büyüyen iktisat Erdoğan’a, tekrar yeniden iktidarın kapılarını araladı.
Büyük buhran
Ekonomide borçlanarak, yabancıların tasarruflarıyla yaratılan tüketim odaklı tatlı düş sona erdi. Türkiye, Erdoğan idaresinde geçen 21 yıl sonra başta 2001 olmak üzere evvelkileri mumla aratacak büyük bir ekonomik buhranla boğuşuyor.
Temel makro ekonomik tablolar Ödemeler İstikrarı, Merkezi İdare Bütçesi ve TCMB Analitik Bilançosu eş anlı olarak birinci kere bu derece önemli biçimde bozuldu. Dış borç tarihi seviyeye ulaştı. Daha değerli öbür iki mevzu daha var. İktidarın iktisat siyasetlerine karşı duyulan derin “güven” sorunu ile hanelerden gerçek bölümüne her kısmın altında ezildiği katlanılmaz borç yükü…
Evet, Cumhurbaşkanı Erdoğan, Erdoğan’ın yarattığı büyük yıkımla, AKP’nin sıkça yinelediği sloganla lisana getirecek olursak “Yola devam edecek”. Erdoğan, Erdoğan’la çaba edecek ve bu problemle baş etmeye çalışacak. Sonuç ne mi olur? Hepimizi, yoksulluğun ve işsizliğin arttığı, enflasyonun daha da yükseldiği güç ve zahmetli yıllar bekliyor.
Haykıran göstergeler
Bu tezimizi temellendirecek Türkiye’nin iktisatta karşı karşıya kaldığı tabloya da kısaca bir bakalım. Evvel, Merkez Bankası bilançosu ile başlayalım. Merkez Bankası’nın, 16 Mayıs prestijiyle bilanço içi net döviz rezervi eksi 13,5 milyar dolar geriledi.
5 Mayıs haftasında Merkez Bankası’nın swap borcu 57 milyar dolar seviyesinde bulunuyordu. Swap borcu dahil Merkez Bankası’nın net rezervi, öbür deyişle rezerv açığı 70,5 milyar dolar oldu.
Cari açık da derin kaygılara neden oluyor. Cari açık, bu yıl Ocak-Mart periyodunu kapsayan birinci çeyrekte, geçen yılın birinci devrine nazaran yüzde 33,3 oranında artarak 23.5 milyar dolara ulaştı.
Bu periyotta direkt yatırım, portföy yatırımı ve mevduat-kredi kanalından toplam net 10.2 milyar dolar dış kaynak girişi oldu. Net kusur noksan kaleminde birinci çeyrekte 800 milyon dolarlık çıkış yaşandı. Dış kaynak girişinin cari açığı finanse edememesi nedeniyle birinci çeyrekte rezervler 14.2 milyar dolar eridi.
Dış borçta da durum hiç parlak değil. Merkez Bankası datalarına nazaran, Mart ayı prestijiyle bir yılda vadesi dolacak dış borçta 200 milyar dolar sonu aşıldı. Marttan itibaren bir yıllık devirde tam 203 milyar 330 milyon dolar dış borcun vadesi doluyor.
Bütçe açığı
Merkezi İdare bütçe açığı da görülmemiş seviyelere ulaştı. 2022 yılının Ocak-Nisan periyodunda bütçe açığı, 19,4 milyar TL seviyesinde bulunuyordu.
2023 yılı bütçesinde 659.4 milyar lira açık öngörüldü. Seçim öncesi harcamalar, Kur Muhafazalı Mevduat (KKM), EYT, emekli aylıkları üzere düzenlemelerin tesiriyle bütçe bu yılın birinci 4 ayında toplam 382.5 milyar TL açık verdi. 1871 yani yaklaşık 18,7 kat artış yaşandı.
100 milyar doları aşan KKM nedeniyle mümkün kur artışları bütçeyi daha da zorlayacak. Dolardaki her bir TL’lik artış, kur muhafazalı mevduatın bütçeye maliyetini 106 milyar TL artıracak.
Hazine ve Maliye Bakan Yardımcısı Cengiz Yavilioğlu, sarsıntının maliyetinin 103 milyar dolar olduğunu açıkladı. Yavilioğlu, bu yıl 500-600 milyar liralık kısmının iktisada yansıyacağını söyledi.
Depremin bu yıla tesir edecek 500-600 milyar liralık maliyeti de eklendiğinde bütçedeki açığın 1 trilyon liranın üzerine çıkması bekleniyor. Bu nedenle yılın ikinci yarısında ek bütçe yapılması bekleniyor.
Yerel seçim ve ekonomi
Türkiye, 9 ay sonra lokal seçimleri yapacak. Erdoğan’ın, mahallî seçimler öncesinde seçmenin reaksiyonunu çekecek, oy tabanını eritecek can yakıcı adımlardan olabildiğince ve şartların elverdiği ölçüde kaçınacağını söylemek mümkün. Lakin, iktisatta vergi artışları dahil acil kimi tedbirleri bekleyebiliriz. Döviz kurunda üst taraflı artışlar ve iğneden ipliğe her eser ve hizmete artırımlar devam edecek. Kemerleri bağlayın…
